Chorobę alkoholową możną uznać za jedno z powszechnie występujących w społeczeństwie uzależnień. Jej stopień nasilenia może być jednak zróżnicowany. Niekiedy alkoholizm nie utrudnia funkcjonowania u chorego, który potrafi podejmować bieżące decyzje życia codziennego i nie stanowią one zagrożenia dla jego interesów. Czasami choroba alkoholowa może być jednak na tyle zaawansowana, że osoba uzależniona nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Dlatego też ustawodawca wśród przyczyn ubezwłasnowolnienia wyróżnia m.in. pijaństwo.
Na czym polega ubezwłasnowolnienie alkoholika?
Zgodnie z kodeksem cywilnym osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Jak widać, aby alkoholizm stanowił przesłankę ubezwłasnowolnienia musi on mieć postać zaburzenia psychicznego, co potwierdza także orzecznictwo Sądu Najwyższego (postanowienie Sądu Najwyższego z 23.2.1968 r., II CR 32/68).
Alkoholizm jako zaburzenie psychiczne nie stanowi jednak samoistnej przesłanki ubezwłasnowolnienia – jak wynika z treści przepisu osoba wskutek pijaństwa może być ubezwłasnowolnione dopiero wówczas, gdy nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Przy czym, nie chodzi to o szeroko pojmowane postępowanie – niemożność odnosi się bowiem tylko do dokonania świadomych czynności prawnych.
Ubezwłasnowolnienie alkoholika – skutki
Ubezwłasnowolnienie całkowite pozbawia danej osoby zdolności do czynności prawnych. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie może jedynie zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego – do takich umów można zaliczyć np. drobne zakupy spożywcze. Nie może ona jednak we własnym nabywać praw i zaciągać zobowiązań. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie co do zasady ustanawia się opiekuna, który sprawuje pieczę nad jego osobą i majątkiem, podlegając przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku osoby ubezwłasnowolnionej.
Częściowe ubezwłasnowolnienie alkoholika
Może być również tak, że stan osoby dotkniętej chorobą alkoholową nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebuje ona pomocy przy prowadzeniu swoich spraw. W takim przypadku ustawodawca przewiduje rozwiązanie w postaci ubezwłasnowolnienia częściowego. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Kurator wyraża zgodę na dokonywanie czynności prawnych przez ubezwłasnowolnionego, a także pomaga osobie ubezwłasnowolnionej m.in. poprzez doradztwo przy czynnościach faktycznych.
Ubezwłasnowolnienie alkoholika – długi
Ubezwłasnowolnienie nie ma żadnego wpływu na aktywa i pasywa (tj. długi) osoby dotkniętej chorobą alkoholową. Innymi słowy, długi osoby ubezwłasnowolnionej nie zostają umorzone i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych -czyli w praktyce najczęściej przechodzą na dzieci i małżonka. Ubezwłasnowolnienie pozwala jednak uchronić osobę ubezwłasnowolnioną przed mnożeniem swojego zadłużenia, lub trwonieniem majątku w celu pozyskania dodatkowych środków (np. na alkohol).
Wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
- jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
- jej przedstawiciel ustawowy.
W treści wniosku istotne jest wykazanie, że osoba, której dotyczy wniosek nadużywa alkoholu oraz że alkoholizm ma charakter zaburzeń psychicznych. W tym celu warto powołać jako dowód zeznania świadków. Bardzo ważna jest również dokumentacja medyczna osoby, której dotyczy wniosek, bowiem Sąd w toku postępowania żąda przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej. Co więcej, jeśli treść wniosku lub dołączone do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia alkoholizmu, albo w razie niezłożenia zaświadczenia, którego zażądał sąd, wniosek może zostać odrzucony. Dlatego też przy sporządzaniu wniosku o ubezwłasnowolnienie warto skorzystać z pomocy fachowego pełnomocnika.
Ile trwa ubezwłasnowolnienie alkoholika?
Osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania; wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. Wysłuchanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie jest niezbędne. Jest to o tyle istotne, że ustane wyjaśnienia pozwalają na wstępne zorientowanie się przez Sąd co do stanu psychicznego osoby dotkniętej chorobą alkoholową.
Ponadto w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie osoba, której dotyczy musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Biegli mają za zadanie ocenić, czy zostały spełnione przesłanki ubezwłasnowolnienia – czyli czy osoba której dotyczy wniosek faktycznie cierpi na chorobę alkoholową, czy alkoholizm ma w danej sprawie charakter zaburzenia psychicznego i czy znosi jednocześnie zdolność do kierowania własnym postępowaniem.
Może to jednak rodzić pewne komplikacje w toku postępowania. Osoba dotknięta chorobą alkoholową może bowiem celowo nie stawiać się na badania, co przyczyni się niewątpliwie do przedłużenia postępowania.
Ubezwłasnowolnienie alkoholika – wniosek
Warto podkreślić, że ubezwłasnowolnienie orzekane jest na czas nieokreślony i może zostać uchylone, jeśli przesłanki, które stanowiły podstawę ubezwłasnowolnienia zdezaktualizowały się. Na koniec warto również dodać, że wniosku o ubezwłasnowolnienie nie należy jednak traktować jako sposób „na zemstę”, np. w ramach konfliktu, bowiem zgłoszenie wniosku o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny.
