Konsekwencje niestawiennictwa się w sądzie mogą być różne i będą zależały od roli, jaką dana osoba pełni w postępowaniu sądowym. Dla stron postępowania, takich jak powód czy pozwany, nieobecność w sądzie może prowadzić do niekorzystnych rozstrzygnięć, takich jak oddalenie powództwa, w przypadku powoda, lub wydanie wyroku zaocznego w przypadku pozwanego. 

Nieobecność na posiedzeniu przygotowawczym 

W postępowaniu cywilnym sąd może wyznaczyć posiedzenie przygotowawcze, w toku którego dąży do wypracowania ugody między stronami lub do sprecyzowania kluczowych kwestii spornych, co może przyczynić się do szybszego i bardziej efektywnego rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli w trakcie posiedzenia przygotowawczego nie uda się doprowadzić do porozumienia, sporządzany jest plan rozprawy, który określa dalszy przebieg postępowania. Plan ten zawiera między innymi harmonogram rozprawy, a także ustalenie porządku przedstawiania dowodów przez strony. Obowiązek uczestnictwa w posiedzeniu przygotowawczym dotyczy wszystkich osób, które zostały na nie wezwane. Nieusprawiedliwiona nieobecność może wiązać się z poważnymi konsekwencjami procesowymi. W przypadku powoda brak stawiennictwa skutkuje umorzeniem postępowania, co oznacza zakończenie sprawy bez jej merytorycznego rozpoznania, chyba, że powód złoży wniosek o przeprowadzenie tego posiedzenia bez jego udziału.  

Z kolei niestawiennictwo pozwanego nie wstrzymuje procedury – sąd kontynuuje postępowanie, sporządzając plan rozprawy bez jego udziału, jednakże, jeśli pozwany bez usprawiedliwienia nie pojawi się na posiedzeniu, sąd może uznać jego zachowanie za niesumienne postępowanie procesowe. W takiej sytuacji możliwe jest obciążenie go kosztami wynikającymi z jego nieobecności. 

Obowiązek stawiennictwa w sądzie 

Konsekwencje niestawiennictwa w sądzie mogą być różne w zależności od rodzaju otrzymanego pisma procesowego. Kluczowe znaczenie ma rozróżnienie między wezwaniem a zawiadomieniem, ponieważ każda z tych form niesie ze sobą inne skutki prawne i obowiązki dla adresata. Jeśli otrzymane pismo ma formę wezwania, oznacza to, że osoba, do której jest ono skierowane – na przykład pozwany w sprawie cywilnej – ma prawny obowiązek stawienia się w sądzie w wyznaczonym terminie. Niestawiennictwo bez uzasadnionej przyczyny może skutkować różnymi konsekwencjami. Wśród możliwych sankcji znajduje się między innymi przeprowadzenie dowodu z przesłuchania tej osoby. 

Z kolei zawiadomienie nie nakłada obowiązku stawiennictwa w sądzie. Otrzymanie takiego pisma oznacza, że sąd informuje stronę o terminie rozprawy lub innej czynności procesowej, jednak jej obecność nie jest wymagana. Mimo to warto rozważyć osobiste uczestnictwo, ponieważ obecność w sądzie może umożliwić przedstawienie swojego stanowiska, śledzenie przebiegu postępowania i reagowanie na bieżąco na argumenty drugiej strony.

Dlatego niezwykle istotne jest dokładne zapoznanie się z treścią otrzymanego pisma sądowego. Warto zwrócić uwagę na jego charakter, ponieważ od tego zależy, czy obecność w sądzie jest obowiązkowa, czy jedynie zalecana. 

Skutki nieusprawiedliwionego niestawiennictwa w sądzie

W postępowaniach cywilnych skutkiem nieusprawiedliwionego niestawiennictwa strony jest pominięcie jej zeznań. Zasadniczo wyrok w sprawie cywilnej powinien zapadać po wysłuchaniu obu stron sporu. Niemniej jednak nie zawsze pozwani aktywnie uczestniczą w procesie. Czasami, mimo że otrzymali korespondencję z sądu, nie podejmują działa, takich jak złożenie odpowiedzi na pozew lub nie stawiają się na rozprawie. W wielu przypadkach nie informują sądu o swoim stanowisku w sprawie. Zgodnie z art. 339 § 1 k.p.c., sąd może wydać wyrok zaoczny podczas posiedzenia niejawnego, jeśli pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie. Przepis ten daje sądowi pewną dowolność – sąd może, ale nie musi wydać wyroku zaocznego, jeśli pozwany nie zareagował na pozew w przewidzianym czasie. Natomiast na podstawie art. 340 § 1 k.p.c. sąd jest zobowiązany wydać wyrok zaoczny, jeśli mimo niezłożenia odpowiedzi na pozew sprawa trafiła na rozprawę, a pozwany się na nią nie stawił lub nie brał w niej udziału. W tym przypadku sąd ma obowiązek wydać wyrok zaoczny. Jednakże, wyrok nie będzie zaoczny, jeśli pozwany wcześniej zażądał, aby rozprawa odbyła się w jego nieobecności, lub jeśli już składał wyjaśnienia w sprawie ustnie lub na piśmie. 

Podsumowanie

Podsumowując, niestawiennictwo w sądzie może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, zależnych od roli danej osoby w postępowaniu oraz charakteru wezwania. Powód, który nie stawi się na posiedzeniu przygotowawczym bez usprawiedliwienia, ryzykuje umorzenie postępowania, natomiast pozwany może zostać obciążony kosztami i pozbawiony możliwości przedstawienia swojego stanowiska. W sprawach cywilnych brak obecności pozwanego może skutkować wydaniem wyroku zaocznego, zwłaszcza gdy nie złożył on odpowiedzi na pozew.