W momencie zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami z mocy ustawy powstaje tzw. małżeńska wspólność majątkowa, która charakteryzuje się tym, że małżonkowie nie mają udziałów w powstałym majątku wspólnym, jest to tzw. współwłasność łączna. Czyli cały majątek należy do nich obojga. Z tego względu podczas trwania wspólności majątkowej, małżonek samodzielnie nie tylko nie może rozporządzać swoim udziałem w tym majątku, który w razie zakończenia wspólności będzie jego własnością, ale również nie może domagać się jego podziału. Dopiero więc, gdy ustanie wspólność majątkowa małżeńska taki podział majątku jest możliwy. Najczęściej dochodzi do tego po rozwiązaniu małżeństwa – orzeczeniu rozwodu.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
Do majątku wspólnego małżonków zwłaszcza wlicza się:
- pobrane przez nich wynagrodzenie za pracę oraz dochody z jakiekolwiek działalności zarobkowej każdego z małżonków (na podstawie umowy o pracę, umowy-zlecenie, umowy wyboru, mianowania, o dzieło, umowy o świadczenie usług, działalność gospodarczą i ogólnie zawodową),
- wszelkie dochody z majątku wspólnego małżonków, ale i z majątku osobistego każdego z małżonków (np. z tytułu najmu nieruchomości),
- wszystkie wierzytelności,
- spółdzielcze prawo do lokalu,
- nagrody za osobiste osiągnięcia,
- prawo do lokalu (na podstawie umowy najmu zawartej w trakcie małżeństwa),
- prawo nabyte na skutek zasiedzenia,
- akcje i udziały w spółkach kapitałowych
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego emerytalnego każdego z małżonków,
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
- gospodarstwo rolne, przy czym o tym czy dane gospodarstwo weszło w skład majątku wspólnego decydują okoliczności sprawy oraz przepisy prawne,
- przedmioty zwykłego użycia domowego,
- roszczenie o przeniesienie własności gruntu za wynagrodzeniem.
Do majątku wspólnego małżonków nie wchodzą wszelkie przedmioty nabyte przez niego przed zawarciem małżeństwa (w tym także nieruchomości i inne rzeczy). Poza tym, jedynie do majątku osobistego małżonka wchodzą przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba, że spadkodawca lub darczyńca postanowi inaczej), przedmioty służące do zaspokajania tylko osobistych potrzeb danego małżonka (np. odzież, obuwie, dokumenty itp.), a także przedmioty uzyskane z tytuły odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia lub z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie ma to jednak zastosowania do renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej). Te wymienione rzeczy i prawa co do zasady nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków i nie będą podlegały podziałowi w postępowaniu o podział majątku.
Jak dokonuje się podziału majątku?
Jak praktycznie każdą sprawę cywilną, także podział majątku można dokonać na drodze polubownej lub na drodze sądowej. Przez drogę polubowną rozumie się zawarcie odpowiedniej umowy między małżonkami, jeśli w skład ich majątku wspólnego wchodzą też nieruchomości, to umowa taka musi być zawarta przed notariuszem. Taka możliwość będzie miała zastosowanie tylko wtedy, gdy małżonkowie są zgodni zarówno co do sposobu podziału majątku, jak i co do wysokości ewentualnych wzajemnych spłat-dopłat.
Z kolei sądownie można przeprowadzić podział majątku już podczas postępowania rozwodowego, kiedy to sąd rozwodowy w wyroku orzeknie także o podziale majątku, przy czym warunek jest jeden- podział majątku nie może prowadzić do nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym, będzie to zatem niemożliwe w sprawach, gdzie małżonkowie są bardzo skonfliktowani, a majątek jest duży. Kolejną możliwością jest podział majątku już po sądowym orzeczeniu rozwodu, wtedy wszczyna się tzw. postępowanie o podział majątku przed sądem rejonowym.
Postępowanie o podział majątku przed sądem
Takie postępowanie wszczyna się po ustaniu wspólności majątkowej, czyli najczęściej po uzyskaniu rozwodu. Sprawa taka jest dość kosztowna, ponieważ już sam wniosek do sądu opłaca się w wysokości 1000 zł. Do tego można doliczyć koszty związane z przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłych rzeczoznawców, którzy będą szacować wartość posiadanych przez byłych małżonków ruchomości i nieruchomości oraz ewentualne koszty zastępstwa adwokackiego.
Generalną zasada jest, iż po ustaniu wspólności majątkowej każdy z małżonków ma taki sam udział w majątku wspólnym. Jednak w postępowaniu o podział majątku każdy z małżonków może żądać, by ustalenie udziałów w majątku nastąpiło wraz z ujęciem stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku. Będzie tak w sytuacji gdy np. tylko jeden z małżonków pracował i utrzymywał rodzinę, a drugi tego nie robił. Przy czym, sąd uwzględnia fakt, jeśli jedno z małżonków poczyniło większe nakłady na wychowanie dzieci i wspólne gospodarstwo domowe, podczas gdy nie pracowało.
Sam podział majątku, czy to sądowy, czy umowny jest korzystny dla obu małżonków, bowiem dzięki temu mogą nabyć niektóre składniki z tego majątku wspólnego. Poza tym, w postępowaniu o podział, małżonek, który uważa, że w większym stopniu przyczynił się do powstania majątku, może zażądać ustalenia przez sąd nierównych udziałów. Ponadto, małżonkowie finalnie domkną swoje wspólne sprawy majątkowe i nie będzie ich już nic łączyło.
Kiedy zatem podział majątku nie będzie konieczny?
Najpewniejszą możliwością uniknięcia podziału majątku po rozwodzie jest podpisanie po zawarciu małżeństwa intercyzy, która wprowadzi rozdzielność majątkową małżonków. Wtedy nie powstaje majątek wspólny małżonków, więc w podziale majątku nie byłoby co dzielić. Podobna sytuacja będzie także wtedy, gdy byli małżonkowie nie posiadają żadnego wartościowego majątku, który można by podzielić, zwłaszcza mając na uwadze fakt, że sama opłata od wniosku o podział majątku wspólnego wynosi 1000 zł.
Szukasz pomocy adwokata do przeprowadzenia sprawy rozwodowej? Skontaktuj się z nami!
