W polskim prawie cywilnym występuje współwłasność łączna i ułamkowa. Współwłasność łączna jest wtedy, gdy współwłaściciele nie posiadają w niej udziałów, a dana rzecz należy do nich łącznie, taki rodzaj współwłasności występuje w przypadku małżonków lub w spółce cywilnej. Z kolei współwłasność ułamkowa jest wtedy, gdy każdy z współwłaścicieli posiada ułamkowy udział w przedmiocie współwłasności – np. gdy brat i siostra kupią wspólnie nieruchomość.
Współwłasność to stan polegający na tym, że prawo własności danej rzeczy przysługuje co najmniej dwóm osobom. Taka sytuacja występuje w praktyce często, ponieważ współwłasność powstaje m.in. na skutek dziedziczenia, po rozwodzie albo w przypadku zakupu jednej rzeczy przez kilka osób. Może zdarzyć się, że z różnych przyczyn współwłasność przestaje nam odpowiadać. Co należy zrobić, aby ją znieść?
Co oznacza zniesienie współwłasności?
Zniesienia współwłasności może żądać każdy ze współwłaścicieli. Może to nastąpić pozasądowo – w drodze umowy pomiędzy stronami, przy czym w przypadku nieruchomości konieczne jest zawarcie takiej umowy przed notariuszem. Można dokonać tego również na drodze postępowania sądowego – co jest konieczne w sytuacji, gdy strony nie są w stanie dojść do porozumienia co do sposobu zniesienia współwłasności.
Współwłasność może zostać zniesiona przez przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, przez sprzedaż tej rzeczy albo – jeśli jest to w danym przypadku możliwe – przez jej podział. Wartość poszczególnych udziałów może zostać wyrównana poprzez dopłaty pieniężne. Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego jest bardziej skomplikowane, głównie z uwagi na potrzebę zapewnienia dalszego prowadzenia gospodarstwa.
Jak wygląda postępowanie o zniesienie współwłasności?
W postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy, np. roszczenie o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Ponadto w przypadku podziału gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi. Sąd rozpatrujący sprawę o zniesienie współwłasności może znieść ją na trzy sposoby:
- przez fizyczny podział nieruchomości,
- przez przyznanie własności co najmniej jednemu współwłaścicielowi (z obowiązkiem spłaty pozostałych osób),
- poprzez sprzedaż nieruchomości.
Ile kosztuje zniesienie współwłasności?
Opłata od wniosku o zniesienie współwłasności to 1000 zł. Jednakże jeśli wniosek zawiera zgodny projekt zniesienia współwłasności, opłata wynosi tylko 300 zł. W przypadku, gdy ma zostać zniesiona współwłasność nieruchomości, przed złożeniem wniosku do sądu należy udać się do geodety, w celu sporządzenia przez niego projektu podziału nieruchomości.
Zniesienie współwłasności samochodu
Sytuacja jest najprostsza, gdy wszyscy współwłaściciele zgodnie ustalą, że rozwiązują umowę współwłasności samochodu, wtedy można sporządzić umowę zrzeczenia się praw do samochodu, w które podaje się m.in. dane współwłaścicieli, wysokość udziału każdego współwłaściciela, z którego rezygnują, a także wartość zbywanych udziałów. Co ważne, każdy współwłaściciel auta może też zbyć swój udział we współwłasności przez sprzedaż lub darowiznę. Po sporządzeniu umowy pomiędzy współwłaścicielami samochodu, należy zgłosić się do wydziału komunikacyjnego wraz z wnioskiem o zniesienie współwłasności, do tego trzeba posiadać dowód rejestracyjny, kartę pojazdu i niektóre wydziały mogą prosić też o potwierdzenie ubezpieczenia pojazdu.
Zniesienie współwłasności nieruchomości – mieszkania działki lub domu
Współwłasność nieruchomości to zjawisko bardzo częste. Często występuje w przypadku małżonków lub w przypadku otrzymania spadku, w którego skład wchodziła nieruchomość. Taka sytuacja może rodzić problemy, zwłaszcza, gdy współwłaściciele mają zupełnie inne wizje co do wspólnej nieruchomości. Współwłasność nieruchomości można znieść poprzez sporządzenie umowy u notariusza lub w postępowaniu sądowym o zniesienie współwłasności. Oczywiście, opcja postępowania sądowego jest znacznie droższa, ale może okazać się koniecznością, gdy współwłaściciele nie dojdą do porozumienia- wtedy nie można zawrzeć umowy przed notariuszem, bowiem każda strona umowy musi złożyć zgodne oświadczenie woli.
Stosunkowo najwięcej spraw o zniesienie współwłasności przez podział ma zastosowanie przy współwłasności nieruchomości-działki. Warto podkreślić, że działka będzie mogła ulec podziałowi, tylko wtedy, gdy w skład danej nieruchomości wchodzą co najmniej dwie działki ewidencyjne.
Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego
Tak jak w przypadku zniesienia współwłasności nieruchomości, także współwłasność gospodarstwa rolnego może odbyć się w sposób umowny lub sądowny. Gdy współwłaściciele porozumieją się, mogą zawrzeć umowę przed notariuszem, którą mogą kształtować praktycznie dowolnie (oczywiście zgodnie z prawem). Z kolei w przypadku konfliktu- w sprawie sądowej, sąd musi zbadać, czy dopuszczalne będzie zniesienie współwłasności gospodarstwa przez podział między współwłaścicieli, bowiem musi to być zgodne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Sąd może też przyznać gospodarstwo rolne temu z współwłaścicieli, na którego zgodzą się pozostali współwłaściciele. Jeśli taka zgoda nie zostanie uzyskana, sąd przyzna gospodarstwo temu z nich, kto prowadzi je na stałe lub na stałe w nim pracuje. Jeśli takie warunki spełnia kilku współwłaścicieli albo żaden z nich, to wtedy sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który da gwarancję należytego prowadzenia gospodarstwa.