Celem alimentów jest przede wszystkich zaspokojenie potrzeb życiowych uprawnionego. Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego przez osobę, która powinna go spełniać, wiąże się zatem z utrudnieniem zaspokajania tych potrzeb. Czasami dochodzi do sytuacji, kiedy  to rodzice małoletniego są w konflikcie, a jeden z nich nie płaci należności alimentacyjnych na rzecz dziecka ze względu na animozje w stosunku do drugiego rodzica. Zdarzają się również przypadki, kiedy to rodzic układa sobie życie na nowo, a obowiązek alimentacyjny względem dziecka traktuje jako zbyt duży kłopot i po prostu go nie realizuje. Ustawodawca uwzględnia konieczność kryminalizacji takiego działania. W zależności od okoliczności danej sprawy, uchylanie się od obowiązku alimentacji może wypełniać znamiona przestępstwa.

Niepłacenie alimentów – k.k.

Przestępstwo niealimentacji uregulowane zostało w art. 209 k.k. Aby zostały spełnione przesłanki pozwalające na pociągnięcie rodzica do odpowiedzialności karnej, musi on być przede wszystkim zobowiązany do wykonania obowiązku alimentacyjnego, co może nastąpić na mocy orzeczenia sądowego, ugody zawartej przed sądem albo innym organem albo innej umowy.

„Uchylanie się” od obowiązku alimentacyjnego zachodzi wtedy, gdy rodzic ma obiektywną możliwość wykonania go i jest tego świadomy, lecz nie chce regulować należności, bądź lekceważy ten obowiązek. Innymi słowy uchylanie się powinno być nieusprawiedliwione. W sytuacji kiedy np. rodzic cierpiał na ciężką chorobę lub był pozbawiony wolności, a nie miał w tym okresie możliwości uzyskania zarobków lub nie posiadał składników majątku, dzięki którym mógł ten obowiązek zrealizować, niealimentacja może zostać uznana za usprawiedliwioną, co wyłącza możliwość pociągnięcia takiej osoby do odpowiedzialności karnej.

Niepłacenie alimentów w terminie

Aby można było mówić o uchylaniu się od obowiązku alimentacyjnego w kontekście przestępstwa, łączna wysokość powstałych zaległości powinna stanowić wartość co najmniej trzech świadczeń okresowych. Świadczenia okresowe w uproszczeniu można określić jako świadczenia powtarzalne i należą do nich np. alimenty na rzecz dziecka płatne co miesiąc. Alimenty mogą również występować w formie świadczenia innego niż okresowe (może być nim np. świadczenie alimentacyjne wypłacone jednorazowo, choć przyznać trzeba, że jest to rzadko spotykane). W takim przypadku ustawa wymaga, aby sprawca opóźniał się z zapłatą świadczenia co najmniej 3 miesiące. Jeśli rodzic płaci alimenty z opóźnieniem, lecz mieści się w terminie trzymiesięcznym, nie można mówić o odpowiedzialności karnej. W takiej sytuacji można egzekwować odsetki za opóźnienie, które zwiększą wysokość świadczenia.

Co grozi za niepłacenie alimentów

W przypadku gdy działanie rodzica zostanie zakwalifikowane jako przestępstwo, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeśli jednak sprawca w ciągu 30 dni od pierwszego dnia przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty, nie podlega on karze.

Wyrok za niepłacenie alimentów

Kodeks karny reguluje również tryb kwalifikowany przestępstwa niealimentacji, za który przewiduje wyższą karę. Jeśli w wyniku swojego działania, sprawca naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega on grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Sąd jednak odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Zanim jednak sąd skorzysta z takiego rozwiązania bada, czy wina i społeczna szkodliwość czynu nie przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.

Gdzie zgłosić niepłacenie alimentów?

Jeśli dłużnik nie spełnia obowiązku alimentacyjnego, w pierwszej kolejności należy zgłosić się z wnioskiem egzekucyjnym do komornika. W sytuacji, gdy egzekucja okaże się bezskuteczna, można wystąpić wnioskiem o ściganie przestępstwa. Taki wniosek może złożyć pokrzywdzony (w tym przypadku uprawniony do alimentacji), organ pomocy społecznej, a także organ podejmujący działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż na rodzica, który nie reguluje świadczenia alimentacyjnego mogą zostać nałożone również sankcje administracyjne. Aby organ właściwy wierzyciela podjął działania wobec dłużnika, należy złożyć stosowny wniosek i dołączyć do niego zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji zawierające informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych alimentów.

Podsumowując, pokrzywdzony może złożyć wniosek o ściganie przestępstwa niealimentacji do prokuratury. Poza tym, ma on również możliwość zgłoszenia się do odpowiednich organów, które podejmą działania w stosunku do dłużnika alimentacyjnego w trybie administracyjnym.

Niepłacenie alimentów – prokuratura

Przestępstwo niealimentacji może być również ścigane z urzędu – jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane z funduszu alimentacyjnego w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.

Uporczywe niepłacenie alimentów

Od 31 maja 2017 r. przepisy dotyczące niealimentacji obowiązują w innym brzmieniu niż przed wskazaną datą. Choć regulacja niealimentacji uległa zmianie, niektórzy w ramach omawianego zagadnienia używają pojęcia uporczywego niepłacenia alimentów. Warto jednak wiedzieć, iż ustawodawca zrezygnował ze znamienia uporczywości przy kryminalizacji czynu uchylania się od obowiązku alimentacyjnego. Zamiast tego zastrzegł on wprost, iż łączna wysokość powstałych wskutek działania sprawcy zaległości powinna stanowić równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych albo sprawca opóźniał się ze świadczeniem 3 miesiące (gdy w grę wchodzą inne niż okresowe).

Uchylanie od obowiązku alimentacyjnego nie zawsze będzie wiązać się z popełnieniem przestępstwa. Aby ocenić jakie działania w danej sprawie podjąć wobec dłużnika alimentacyjnego, a także by dowiedzieć się w jaki sposób podjąć obronę przed ewentualnym zarzutem niealimentacji warto skonsultować się z fachowym pełnomocnikiem.

Masz problem z alimentami? Zobacz naszą stronę Alimenty – Adwokat Poznań