Dnia 6 sierpnia br. opublikowano tekst ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która wprowadza istotne zmiany w zakresie procedury cywilnej, a także- niestety- znacząco zwiększa koszty sądowe w sprawach cywilnych. Nowelizacja ta ma w praktyce skrócić czas trwania postępowań cywilnych i usprawnić ich przebieg, jednak- jak będzie w rzeczywistości?
Zaznaczyć trzeba, że opisane poniżej zmiany są zmianami częściowymi i weszły w życie z dniem 21 sierpnia 2019 r. Inne zmiany wprowadzone nowelizacją wchodzą w życie dopiero po upływie trzech oraz sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia. Jako że na tą chwilę najbardziej istotna będzie część nowelizacji dotycząca zwiększenia kosztów sądowych, to głównie jej poświęcony jest niniejszy artykuł.
Jedną z najbardziej krytykowanych zmian wprowadzonych przez nowelizację jest znaczące podniesienie opłat, szczególnie dotychczas tych najniższych. Stawki rzędu 30 zł, 40 zł, 50 zł, czy 60 zł zastąpiono jedną stawką w wysokości 100 zł. Kogo to dotyczy? Na przykład rodziców chcących uregulować kontakty z dzieckiem- zmiana opłaty wniosku podniesiona jest obecnie z 40 zł na 100 zł.
Co więcej, zgodnie z nowymi przepisami, niektóre czynności, które dotychczas były darmowe od dnia 21 sierpnia br. są odpłatne– np. wniosek o doręczenie wyroku czy postanowienia wraz z uzasadnieniem jest obecnie płatny aż 100 zł. Przy czym należy pamiętać, że takie doręczenie jest niezbędne jeśli chcemy sporządzić apelację, czy zażalenie.
Nowelizacja wprowadza też określenie wysokości opłaty stałej w sprawach o prawa niemajątkowe i niektóre prawa majątkowe w granicach od 30 zł do 10.000 zł.
Zmienił się też katalog opłat jeśli chodzi o prawa majątkowe. Wcześniej taka opłata była opłatą stosunkową i wynosiła 5% wartości roszczenia (np. w sytuacji, gdy pozywamy na kwotę 1000 zł, opłata od takiego pozwu wynosiła tylko 50 zł). Obecnie wprowadzono mechanizm opłat stałych w poszczególnych widełkach wartości przedmiotu sporu (WPS). Opłaty te kształtują się następująco:
1) WPS do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) WPS ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) WPS ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) WPS ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) WPS ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) WPS ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) WPS ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
Opłata stosunkowa 5% obowiązuje nadal w sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20.000 zł.
Jest to o tyle niekorzystne dla osoby wnoszącej sprawę do sądu, gdyż wcześniej np. przy WPS w wysokości 2000 opłata wynosiła jedynie 100 zł, a przy dwukrotności tej sumy 200 zł, czyli była wyższa o 50 %. Obecnie oba pozwy z WPS 2000 zł, czy 4000 zł podlegają tej samej opłacie 200 zł. Nowe opłaty w sprawach majątkowych są zatem niekorzystne dla osób, które wnoszą sprawy do sądu o mniejsze kwoty.
Duża zmiana dotyczy też usunięcia przepisu ustawy o kosztach w sprawach cywilnych, który stanowił, że w piśmie wszczynającym postępowanie opłacie nie podlegają wnioski o zabezpieczenie roszczeń na czas toczącego się postępowania. Obecnie nie ma więc takiego zapisu, a wniosek o zabezpieczenie bez względu, czy chodzi o roszczenie majątkowe, czy niemajątkowe należy opłacić w wysokości 100 zł. Zaznaczyć trzeba, że zgodnie z treścią przepisu art. 730 k.p.c., możliwe jest udzielenie zabezpieczenia w każdej sprawie cywilnej. Co więcej, np. w sprawie rozwodowej pozew rozwody opłaca się w wysokości 600 zł, a jeśli chcemy zabezpieczyć też rentę alimentacyjną, kontakty z dzieckiem i władzę rodzicielską to na podstawie nowych przepisów dodatkowo trzeba będzie zapłacić nawet 300 zł.
Bardzo przydatną instytucją, która wprowadzono jest nowelizacją będzie tzw. organizacja postępowania, która ma przyspieszyć znacząco całość postępowania. Chodzi tu o określenie zasad przeprowadzania postępowania dowodowego- głównie żądania i twierdzenia stron oraz dowody. Przygotowanie planu rozprawy ma być momentem granicznym przytaczania możliwości powoływania dowodów i twierdzeń na uzasadnienie wniosków czy w celu odparcia twierdzeń i wniosków strony przeciwnej.
Nowym rozwiązaniem będzie też m.in. zobowiązanie pozwanego do złożenia odpowiedzi na pozew pod rygorem wydania wyroku zaocznego czy umożliwienie sądowi zarządzania wymianą pism przygotowawczych i możliwością nadawania sankcji w postaci pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów, które to rozwiązanie już funkcjonowało na gruncie k.p.c. Jeśli pozwany nie złoży odpowiedzi na pozew w terminie, będzie to skutkować uznaniem, iż nie kwestionuje on twierdzeń strony przeciwnej co do faktów przytoczonych w pozwie- sąd będzie mógł wtedy wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym.
Rozwiązaniem, które także powinno przyspieszyć rozpoznawanie spraw przez sądy jest wprowadzenie zwolnienia sądów od rozpatrywania pism, których w istocie nie można uznać za pozew- instytucja zwrotu pisma bez nadawania mu biegu. Wprowadzone zostają też uproszczenia w kwestii pozwów oczywiście bezzasadnych, czyli takich, które nie powinny w ogóle trafić do sądu. Obecnie sądy muszą nadawać bieg nawet pismom z najbardziej absurdalnymi roszczeniami, co w konsekwencji spowalnia czas rozpatrywania rzeczywiście zasadnych pozwów czy wniosków.
Warto też wspomnieć, iż nowelizacja wprowadza też ponownie postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych – w tych sprawach stosowany ma być większy rygor i formalizm, gdyż głównym celem tego postępowania ma być szybkie rozstrzygnięcie sprawy, rozpatrywanej przez sąd gospodarczy. Nowelizacja wprowadza też zmiany w innych postępowaniach odrębnych tj. nakazowym, upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym i postępowaniu uproszczonym.
Zważając na powyższe można stwierdzić, iż nowelizacja ma z pewnością wady i zalety, a jej teoretycznym celem ma być przyspieszenie rozpatrywania spraw przez sądy. Jednak, całość będzie można ocenić dopiero w praktyce, po wejściu w życie nowelizacji w całości.
