Dobra osobiste, o których najczęściej można usłyszeć, to m.in. zdrowie, wolność czy swoboda sumienia. Z uwagi na to dobra osobiste są zazwyczaj kojarzone z osobami fizycznymi. Jednakże w rzeczywistości zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego przysługują one również osobom prawnym, a także przedsiębiorcom, czyli osobom fizycznym działającym w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Ochrona dóbr osobistych przez te podmioty jest bardzo istotna, ponieważ naruszenie może w konsekwencji prowadzić do pogorszenia sytuacji osoby prawnej czy też przedsiębiorcy na rynku i utraty klientów.
Przedsiębiorstwo a przedsiębiorca
Na początek warto zauważyć, że wyrażenie „przedsiębiorstwo” zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się na określenie zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych przeznaczonego do prowadzenia działalności gospodarczej. W takim rozumieniu nie można naruszyć dóbr osobistych przedsiębiorstwa. Natomiast jak najbardziej może dojść do naruszenia dóbr osobistych przedsiębiorcy, osoby prawnej albo tzw. jednostki organizacyjnej, która wprawdzie nie jest osobą prawną, ale przepisy przyznają jej zdolność prawną (czyli zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków).
Dobra osobiste osoby prawnej
Do osób prawnych zaliczamy m.in. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, jednostki samorządu terytorialnego, fundacje czy związki zawodowe. Ponadto przepisy o ochronie dóbr osobistych osób prawnych stosuje się też do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Zalicza się do nich przede wszystkim osobowe spółki prawa handlowego (czyli spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe i spółki komandytowo-akcyjne). Wszystkie te podmioty mogą domagać się ochrony swoich dóbr osobistych, przy czym jednak nie wszystkie dobra osobiste przysługujące osobom fizycznym będą przysługiwać również wymienionym wyżej podmiotom.
Pierwszym z dóbr osobistych jakie może zostać naruszone w przypadku osób prawnych jest dobra sława – inaczej określana jako dobre imię, reputacja, renoma, uznanie, autorytet czy ugruntowana pozycja. Może ona zostać naruszona przez rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o faktach dotyczących danego podmiotu albo ocen, które nie znajdują potwierdzenia, na przykład odnośnie niskiej jakości wytwarzanych czy sprzedawanych produktów lub świadczonych usług, niewłaściwego traktowania pracowników itd. Takie naruszenie może spowodować znaczące negatywne konsekwencje dla przedsiębiorcy, ponieważ dobrym opinia jest jednym z najistotniejszych czynników, jakim kierują się klienci przy wyborze podmiotu, z którego usług skorzystają, a także potencjalni pracownicy przy wyborze pracodawcy.
W przypadku osoby prawnej można też mówić o naruszeniu prawa do firmy, czyli innymi słowy nazwy, pod jaką działa ona działa. Polega to na używaniu firmy przez osobę nieuprawnioną. Innym dobrem osobistym jest tajemnica korespondencji, która może zostać naruszona poprzez odczytywanie korespondencji (zarówno przesyłanej drogą tradycyjną, jak i mailową) przez osobę do tego nieuprawnioną. Oprócz tego można mówić o dobru osobistym w postaci nietykalności pomieszczeń będących w posiadaniu danej osoby prawnej, które może zostać naruszona na przykład poprzez fizyczne wtargnięcie do danego lokalu albo zastosowanie instalacji podsłuchowych.
Dobra osobiste przedsiębiorcy
Przedsiębiorca to osoba fizyczna, która prowadzi w swoim imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Z uwagi na to wśród jego dóbr osobistych można wymienić wspomniane już wyżej dobre imię, prawo do firmy, tajemnicę korespondencji czy nietykalność pomieszczeń. Osobie fizycznej przysługują również inne, wymienione na początku dobra osobiste, jednak o naruszeniu dobra osobistego osoby fizycznej jako przedsiębiorcy można mówić tylko wówczas, gdy naruszenie to dotyczyło sfery związanej z przedmiotem działalności gospodarczej czy zawodowej danej osoby.
Naruszenie dóbr osobistych przedsiębiorcy lub osoby prawnej
Naruszenie dóbr osobistych przedsiębiorcy lub osoby prawnej może nastąpić na rozmaite sposoby, zależnie od rodzaju dobra osobistego. W ostatnich latach coraz częściej mają miejsce naruszenia dóbr osobistych za pośrednictwem internetu, w szczególności poprzez umieszczenie komentarza zawierającego nieprawdziwe twierdzenia. W takim przypadku ustalenie sprawcy może wydawać się utrudnione, jednak przepisy przewidują pewne możliwości w tym zakresie. Na pewno warto też zgłosić do administratora danej strony internetowej żądanie usunięcia treści wpisu.
Ochrona dóbr osobistych przedsiębiorcy lub osoby prawnej
Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują pewne możliwości ochrony przed naruszeniami dóbr osobistych. Należą do nich:
- żądanie zaniechania działania, które zagraża naszemu dobru osobistemu
- podjęcie czynności niezbędnych w celu usunięcia naruszenia dobra osobistego (np. złożenie określonego oświadczenia)
- żądanie zadośćuczynienia pieniężnego
- żądanie zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny
- żądanie naprawienia szkody, jeśli doszło do niej wskutek naruszenia dobra osobistego
Pierwszym krokiem, jaki warto podjąć w celu ochrony swoich dóbr osobistych, jest wezwanie naruszającego do podjęcia powyższych działań. Jeśli to nie poskutkuje, należy rozważyć skierowanie pozwu do sądu.
Zobacz również podstronę: Obsługa prawna przedsiębiorstw
