Rozwód to jedyna prawna możliwość zakończenia małżeństwa w sytuacji, gdy oboje z małżonków żyją (w sytuacji śmierci jednego z nich w czasie trwania małżeństwa jego zakończenie jest oczywiste). Podczas postępowania rozwodowego sąd bada, czy między małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego – jest to tzw. pozytywna przesłanka orzeczenia rozwodu.
Jednak po tym, jak sąd ustali, że doszło do takiego rozkładu pożycia, musi rozważyć, czy w sprawie nie zachodzi żadna z trzech tzw. przesłanek negatywnych orzeczenia rozwodu, które zawarto w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym przeszkodami w orzeczeniu rozwodu są:
- niezgodność rozwodu z dobrem małoletnich dzieci małżonków,
- niezgodność rozwodu z zasadami współżycia społecznego,
- sytuacja, gdy rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego
Dobro dziecka jako przeszkoda do orzeczenia rozwodu
Sprzeczność rozwodu z dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków to jedna z negatywnych przesłanek rozwodowych. Zaznaczyć tu trzeba, że chodzi jedynie o małoletnie dzieci, czyli takie które nie ukończyły 18. roku życia. Sąd rozwodowy nie będzie brał pod uwagę dobra pełnoletnich dzieci. Orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwoliło na wyodrębnienie pewnych kryteriów, które sąd orzekający rozwód będzie brał pod uwagę przy ewentualnej odmowie udzielenia rozwodu. Kryteria te to:
- ustalenie, czy rozwód nie spowoduje osłabienie z dziećmi więzi małżonka, przy którym dzieci nie pozostaną, w takim stopniu, w którym mogłoby to wpłynąć negatywnie na wykonywanie przez tego rodzica władzy rodzicielskiej i jego obowiązków z niej płynących,
- ustalenie, w przypadku rozwodu małżonków tworzących rodzinę wielodzietną, w której obowiązek utrzymywania i wychowywania dzieci w pełni wyczerpuje możliwości zarobkowe małżonków, czy rozwód wpłynie na dobro dzieci – to może mieć wpływ na oddalenie pozwu rozwodowego i tym samym uniemożliwienie rodzicom tych dzieci założenie nowej rodziny,
- gdy rozwód doprowadzi do sytuacji, w której zaspokojenie potrzeb materialnych i duchowych dzieci będzie spełniane w mniejszym stopniu niż dotychczas,
- sytuacja, gdy rozwód pogłębiłby konflikt rodziców co do wychowania dzieci.
Przy stwierdzaniu, iż rozwód jest niezgodny z dobrem dzieci, sąd bierze pod uwagę takie czynniki jak: wiek dzieci, ich stosunki z rodzicami, styl życia, stopień wrażliwości itp. Przeważnie rozwód będzie najtrudniejszy do orzeczenia, gdy dziecko ma kilka lat, więc gdy dopiero kształtuje swoje relacje z rodzicami i rodziną. W sprawach rozwodowych najczęściej sąd postanawia o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego psychologa luz OZSS celem wskazania, czy rozwód będzie sprzeczny z dobrem małoletnich dzieci, a także w spornych kwestiach związanych ze sprawowaniem nad nimi władzy rodzicielskiej. Przede wszystkim sąd będzie tu rozpatrywał jak rozwód wpłynie na małoletnie dzieci małżonków, a także na ich poczucie bezpieczeństwa.
Przeszkoda w uzyskaniu rozwodu – sprzeczność z zasadami współżycia społecznego
Zasady współżycia społecznego określa się jako reguły moralne, które wskazują na to jak powinno wyglądać postępowanie wobec drugiego człowieka, ale i normy obyczajowe powszechnie przyjęte jako obowiązujące. Takie normy to wskazówki jak należy postępować względem innych ludzi, w sprawie rozwodowej- między małżonkami. Zasada ta ochrania więc małżonka, który na skutek rozwodu mógłby zostać rażącą skrzywdzony, a także samą instytucję małżeństwa, która ma szczególne znaczenie dla ustawodawcy. Przykładem odmowy orzeczenia rozwodu przez sąd może być sytuacja, gdy jedno z małżonków ciężko zachoruje i na skutek tego będzie wymagało opieki i pomocy, podczas gdy drugi z małżonków z tego powodu, że nie chce się zajmować chorą żoną czy chorym mężem, zażąda rozwodu. Także inne przejawy lekceważenia instytucji małżeństwa oraz rodziny byłoby uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładowi pożycia małżeńskiego
W postępowaniu rozwodowym sąd bada kwestię winy za rozkład pożycia, czyli innymi słowy – kto odpowiada za to, że małżeństwo się rozpadło. Sąd może tego zaniechać, gdy oboje małżonkowie wyrażą zgodę na rozwód bez orzekania o winie, albo gdy nieudzielenie zgody na rozwód uznać należy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd będzie mógł orzec rozwód też wtedy, gdy małżonek niewinny wyrazi zgodę na rozwód. Przy czym, zgoda taka musi być wyraźna i będzie skontrolowana przez sąd, zwłaszcza, czy małżonek ten nie wydaje zgody pod wpływem groźby. Nierzadko zdarzają się, że małżonek nie wyraża zgody na rozwód jedynie ze względu na zawiść, czy chęć uprzykrzenia życia drugiemu z małżonków- takie zachowanie jest niedopuszczalna i każdorazowo będzie badane przez sąd rozwodowy. Sąd musi też zbadać, czy odmowa zgody małżonka na rozwód nie będzie powodowała trwania tzw. „martwego” małżeństwa, co oznaczałoby, że związek małżeński istniałby jedynie formalnie, w sytuacji, gdy małżeństwo faktycznie nie istnieje i nie ma szans na jego naprawienie.
Sąd oddalił pozew rozwodowy – co można zrobić?
Pamiętać należy, że od wyroku rozwodowego, tak jak od każdego innego wyroku, stronom przysługuje wniesienie apelacji, sprawę będzie rozpatrywał właściwy miejscowo sąd apelacyjny. Jednak co w sytuacji, gdy sąd oddalił powództwo w obu instancjach? Co istotne, gdy sąd odmówił raz orzeczenia rozwodu z uwagi na wystąpienie którejś z powyższych przesłanek, pozew rozwodowy można złożyć później jeszcze raz – po ustaniu tej przesłanki, czyli w sytuacji zmiany okoliczności faktycznych. Np. w sytuacji, gdy sąd oddalił powództwo rozwodowe z uwagi na dobro małoletniego dziecka, bowiem uznano, iż dla niego byłoby to krzywdzące i dziecko mogłoby z tego powodu mieć problemy natury psychicznej, pozew o rozwód można złożyć ponownie, gdy dziecko będzie starsze i lepiej poradzi sobie z rozwodem rodziców.
