Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (w tym małoletnich dzieci) wynika przede wszystkim z regulacji kodeksu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Regulacja ta nie gwarantuje jednak, że osoba zobowiązana do alimentów w istocie będzie ze swoich obowiązków wywiązywać. Bardzo często mają miejsce przypadki, że mimo wydania wyroku zasądzającego alimenty nie są one dobrowolnie regulowane, a przymusowa egzekucja komornicza alimentów okazuje się bezskuteczna, w efekcie czego postępowanie kończy się umorzeniem z uwagi na brak majątku i dochodów po stronie dłużnika. Istnieją jednak rozwiązania, które mają za zadanie zdyscyplinować dłużnika do regulowania swoich zobowiązań. Jednym z nich jest grożąca odpowiedzialność karna.

Niealimentacja – Kodeks Karny

Przestępstwo niealimentacji uregulowane zostało już w kodeksie karnym z 1932 r. Wówczas obowiązujący przepis przewidywał odpowiedzialność karną za złośliwe uchylanie się od wykonania ciążącego na sprawcy z mocy ustawy obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej i doprowadzenie przez to tej osoby do nędzy lub do konieczności korzystania ze wsparcia. Przepis ten zmodyfikowano istotnie w 1969 r. kiedy to karalne stałe się uporczywe (a nie złośliwe) uchylanie się od wykonania ciążącego na nim na mocy ustawy obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka, rodziców lub innej osoby najbliższej i przez to narażanie ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. 

Niealimentacja

Przestępstwo niealimentacji (a precyzując: typ podstawowy przestępstwa alimentacji) aktualnie reguluje art. 209 § 1 k.k. Zgodnie z jego treścią, kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Niealimentacja – sprawa w sądzie

Aby można było mówić o odpowiedzialności karnej, łączna wysokość powstałych zaległości musi stanowić równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych. Chodzi tu przede wszystkim o sytuację, kiedy sprawca nie płaci żadnych alimentów przez okres co najmniej 3 miesięcy. W przypadku gdy zobowiązany płaci alimenty regularnie, ale w kwocie mniejszej niż powinien, odpowiedzialność karna wchodzi w grę tylko jeśli łączna suma zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych. Jeśli mamy do czynienia ze świadczeniem innym niż okresowym (np. wypłacanym jednorazowo) – istotna jest nie wysokość zaległości, a czas opóźnienia w płatności, który musi wynosić co najmniej 3 miesiące.

Przestępstwo niealimentacji

Jeżeli sprawca czynu opisanego wyżej przestępstwa naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Skutek w postaci narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowej powoduje, że w grę wchodzi już nie podstawowy typ przestępstwa, a kwalifikowany – w takim wypadku kara pozbawienia wolności może mieć większy wymiar niż przy podstawowym typie przestępstwa niealimentacji.

Ściganie wyżej opisanego przestępstwa (zarówno w trybie podstawowym jak i kwalifikowanym) następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Oznacza to, że pokrzywdzony albo inne uprawnione organy muszą zgłosić taki wniosek – bez tego policja (prokuratura) nie podejmie żadnych działań. Jeżeli jednak pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów (z funduszu alimentacyjnego), ściganie przestępstwa odbywa się z urzędu.

Niealimentacja – jak się bronić?

Stojąc przed zarzutem popełnienia przestępstwa niealimentacji należy pamiętać o przesłankach uchylenia karalności – przy czym mowa tu jedynie o sytuacji kiedy sprawcy zarzuca się popełnienie przestępstwa niealimentacji w trybie podstawowym. Zgodnie z kodeksem karnym sprawca takiego przestępstwa nie podlega karze, jeśli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.

A co w przypadku typu kwalifikowanego? Przesłanki uchylenia karalności kształtują się podobnie: sąd odstępuje (obligatoryjnie) od wymierzenia kary jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.

Niealimentacja – orzecznictwo

Zgodnie z orzecznictwem uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli (Uchwała Sądu Najwyższego z 9 czerwca 1976 r., VI KZP 13/75). 

Oznacza to, że sposobem obrony może być także wykazanie, że sprawcy nie towarzyszyła żadna złośliwość – innymi słowy chodzi o udowodnienie, że sprawca nie miał obiektywnej możliwości wywiązać się z obowiązku alimentacyjnego, np. w wyniku choroby.

Potrzebujesz pomocy w sprawie o niealimentację? Odwiedź naszą stronę “Alimenty – Adwokat Poznań“.