Przepisy prawa cywilnego przewidują że spadkobierca nabywa prawa i obowiązki zmarłego z chwilą jego śmierci – a ściślej rzecz ujmując – w momencie otwarcia spadku. Nabycie to ma jednak charakter tymczasowy, bowiem ostateczna decyzja w tym zakresie należy do spadkobiercy. Należy mieć na uwadze, że w skład spadku po zmarłym wchodzą jego prawa i obowiązki majątkowe, co oznacza, że będąc spadkobiercą dziedziczy się nie tylko aktywa zmarłego ale również jego długi. Dlatego też powołanie do spadku nie zawsze wiąże się z przysporzeniem majątkowym.

Co to oznacza przyjęcie spadku?

W myśl zasady autonomii woli, przepisy prawa cywilnego przyznają spadkobiercy uprawnienie do podjęcia samodzielnej decyzji co do spadku, który można przyjąć lub odrzucić. W przypadku odrzucenia spadku, spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, co oznacza że zostaje wyłączony od dziedziczenia. W praktyce z odrzucenia spadku korzystają spadkobiercy, gdy suma długów znacznie przewyższa wartość pozostawionych przez zmarłego aktywów, co pozwala im uniknąć problemów związanych z koniecznością uregulowania spraw majątkowych spadkodawcy.

W razie przyjęcia spadku, spadkobierca  wstępuje w prawa i obowiązki zmarłego – w tym również w pozostawione przez niego długi. Przy czym, w razie przyjęcia spadku, spadkobierca może ukształtować sposób w jaki będzie odpowiadał za długi spadkowe.  Przepisy prawa spadkowego przewidują bowiem instytucję przyjęcia spadku wprost oraz przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Co to znaczy przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza?

W razie przyjęcia spadku wprost, spadkobierca wstępuje w prawa i obowiązki zmarłego bez żadnych ograniczeń. Oznacza to, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za  wszystkie długi zmarłego i to nie tylko z majątku spadkodawcy, ale także z majątku osobistego. Taka forma przyjęcia spadku jest dosyć ryzykowna w sytuacji, gdy spadkobiercy nie znają sytuacji majątkowej zmarłego – może się bowiem okazać, że wysokość długów była znacznie wyższa niż wartość pozostawionego przez spadkodawcę majątku. W takim przypadku obowiązek spłaty tych zobowiązań przejdzie na spadkobierców bez ograniczeń.

Bezpiecznym rozwiązaniem w takiej sytuacji staje się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W uproszczeniu można powiedzieć, że powyższe rozwiązanie pozwala spadkobiercy uniknąć strat finansowych, o czym będzie mowa niżej.

Spadek z dobrodziejstwem inwentarza w Kodeksie Cywilnym (KC)

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. W takim przypadku, wierzyciel może żądać od spadkobiercy spłaty długu zmarłego, lecz tylko do wysokości, jaką wynosi wartość majątku pozostawionego przez zmarłego.

Nie oznacza to jednak, że majątek osobisty spadkobiercy jest w pełni bezpieczny – po przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, wierzyciel może dochodzić roszczeń z majątku osobistego spadkobiercy, ale tylko do wartości aktywów należących do spadku.

Innymi słowy, spadkobierca w najgorszym wypadku „wyjdzie na zero” – z formalnego punktu widzenia nie dozna on straty finansowej, bowiem nie może ponosić odpowiedzialności w większym zakresie niż wynosi wartość majątku zmarłego.

Od kiedy spadek z dobrodziejstwem inwentarza?

Termin na złożenie oświadczenia co do przyjęcia/odrzucenia spadku, wynosi 6 miesięcy. Przy czym, w razie niezłożenia oświadczenia w powyższym terminie, z mocy prawa dochodzi do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Spadek z dobrodziejstwem inwentarza a długi

Jak już wspomniano, w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza wierzyciel może dochodzić roszczeń z majątku osobistego spadkobiercy, ale tylko do wartości aktywów należących do spadku, ustalonej w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza.

Spis inwentarza to dokument urzędowy sporządzony przez komornika sądowego na zlecenie spadkobiercy. W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów, oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich.

Wykaz inwentarza podobnie jak wyżej opisany spis inwentarza, ma na celu ustalenie wartości czynnego spadku. Wykaz inwentarza w przeciwieństwie do spisu sporządzany jest jednak samodzielnie przez spadkobiercę (spadkobierców) na stosownym formularzu. Przy jego sporządzaniu należy zachować najwyższą staranność i dokładnie zweryfikować zarówno ruchomości i nieruchomości należące do zmarłego, a także jego zobowiązania – w tym celu należy przejrzeć dokumenty zmarłego, można również zwrócić się pisemnie do banków, Zus-u i innych urzędów i instytucji z zapytaniem o ewentualne zaległości.  Wykaz inwentarza według woli sporządzającego wykaz, może zostać złożony w sądzie albo przed notariuszem.

Jak przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza?

Mając na uwadze fakt, że po upływie sześciomiesięcznego terminu, z mocy prawa dochodzi do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, wystarczy po prostu poczekać. Po upływie 6 miesięcy od otwarcia spadku, można podjąć czynności inicjujące postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku – w takim przypadku sąd bada ile czasu minęło od otwarcia spadku i w oparciu o przepisy prawa cywilnego stwierdza, że doszło do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Należy jednak przy tym pamiętać o dodatkowej kwestii jaką jest wykaz inwentarza albo spis inwentarza.

Spadek z dobrodziejstwem inwentarza a brak majątku

Jak wyżej wspomniano, w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, wierzyciel może żądać od spadkobiercy spłaty długu zmarłego, lecz tylko do wysokości, jaką wynosi wartość majątku pozostawionego przez zmarłego. Jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie żadnego majątku, spadkobierca nie będzie ponosił odpowiedzialności za długi zmarłego.

Czy warto przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza?

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza może być korzystne np. w sytuacji kiedy zmarły pozostawił po sobie majątek który ma dla spadkobierców znaczenie sentymentalne. Wówczas spadkobiercy będą mieć pewność, że ich odpowiedzialność finansowa ograniczy się do wartości aktywów zmarłego, lecz będą mogli przejąć na własność majątek zmarłego.

Praktyka jednak pokazuje, że spadkobiercy niekiedy nie zdają sobie sprawy, że po przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza – mimo ograniczonej odpowiedzialności, wierzyciele mogą dochodzić roszczeń z majątku osobistego spadkobiercy – dlatego też warto o tym pamiętać. Nie oznacza to jednak, że instytucji przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza należy się bać –  chcąc omówić jej zasadność w danej sprawie skonsultować się z fachowym pełnomocnikiem, który doradzi Klientowi najlepsze rozwiązanie.

Potrzebujesz pomocy w sprawie spadkowej? Zapraszamy na stronę adwokaci-ks.pl/prawo-cywilne/prawo-spadkowe-adwokat-poznan/