Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia stanowi szczególną formą zakończenia współpracy i następuje z chwilą doręczenia drugiej stronie stosownego oświadczenia – stąd bywa ono określane jako rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym. Uprawnienie do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia przysługuje zarówno pracodawcy jak i pracownikowi. Jednak każda ze stron może tego dokonać w odmiennych przypadkach.
Wypowiedzenie umowy o pracę w trybie natychmiastowym
Przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę możemy podzielić na dwie kategorie: te z winy pracownika i niezawinione przez pracownika. I tak, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika
W praktyce najczęściej występującą przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika jest naruszenie przez niego podstawowych obowiązków pracowniczych. Warto wspomnieć, że mowa tutaj o naruszeniach o charakterze ciężkim – chodzi tu o takie naruszenia, za które pracownikowi można przypisać winę umyślną (w uproszczeniu mowa tu o działaniu intencjonalnym) lub rażące niedbalstwo.
Takim naruszeniem może być między innymi wykonywanie obowiązków w stanie nietrzeźwości, niewykonanie polecenia, opuszczenie miejsca pracy bez usprawiedliwienia.
Drugą przesłanką uzasadniającą rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym jest popełnienie przez przestępstwa – warto podkreślić, że chodzi tu tylko o przestępstwa popełnione w czasie trwania umowy o pracę. Co więcej, aby przestępstwo uzasadniało natychmiastowe zakończenie stosunku pracy musi ono uniemożliwiać dalsze zatrudnianie pracownika na zajmowanym stanowisku.
Ostatnia przesłanka dotyczy formalnego upoważnienia do wykonywania zawodu. Takim upoważnieniem cechuje się między innymi lekarz czy kierowca. Warto podkreślić, że jeśli utrata uprawnień ma charakter tymczasowy (np. kiedy zawodowemu kierowcy zostanie zatrzymane prawo jazdy), nie uzasadnia ona rozwiązania umowy o pracę na tej konkretnej przesłance.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę
Kodeks pracy przewiduje jednocześnie pewne ograniczenia po stronie pracodawcy, który musi podjąć aktywność wobec swojego pracownika i rozwiązać z nim umowę w ściśle określonym terminie. Otóż rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Brak wywiązania się z tego terminu powoduje po stronie pracodawcy utratę uprawnienia do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika dotyczy jego długotrwałej, usprawiedliwionej nieobecności w pracy. I tak, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:
1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
- dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
- dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione powyżej, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.
Ustawodawca przewiduje jednak w tym zakresie pewne ograniczenia Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić jeśli powodem miałoby być sprawowanie przez pracownika opieki nad dzieckiem (w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku), a także w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.
Wypowiedzenie umowy o pracę w trybie natychmiastowym bez podania przyczyny
Warto wiedzieć, że oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno określać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy. Co istotne, niepodanie przyczyny lub jej niewłaściwe podanie uprawnia pracownika do dochodzenia roszczenia w postaci przywrócenia go do pracy na poprzednich warunkach albo roszczenia odszkodowawczego.
Wypowiedzenie umowy o pracę w trybie natychmiastowym przez pracownika
Jak wyżej wspomniano, pracownik również posiada uprawnienie do rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym.
Jedną z przyczyn uzasadniających skorzystania przez niego z takiego uprawnienia jest nieprzeniesienie pracownika do pracy odpowiedniej do stanu jego zdrowia i kwalifikacji zawodowych – dotyczy to sytuacji kiedy pracownik legitymuje się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika. W takim przypadku pracodawca powinien przenieść pracownika do innej pracy i to w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim. Warto zaznaczyć, że jeśli pracodawca nie wywiąże się z tego terminu, to nie ma znaczenia czy takie opóźnienie wynika z winy pracodawcy, czy z powodu okoliczności od niego niezależnych – pracownik i tak może rozwiązać stosunek pracy.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika
Pracownik może także rozwiązać umowę o prace w trybie natychmiastowym, jeśli pracodawca dopuścił się wobec niego ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków. Tytułem przykładu, warto wskazać, że do okoliczności uzasadniających zakończenie stosunku pracy może być między innymi zachowanie
- naruszające godność pracownika lub jego prawa do prywatności – np. nakłanianie pracownika do działań naruszających prawo
- naruszające prawo do wynagrodzenia – np. poprzez znaczące opóźnienie zapłaty wynagrodzenia
- naruszające prawo do wypoczynku – np. poprzez wielokrotną, bezzasadną odmowę udzielenia urlopu wypoczynkowego
Katalog potencjalnych naruszeń uzasadniających zakończenie stosunku pracy jest wyjątkowo szeroki. W razie wątpliwości, czy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia w danym przypadku, najlepiej skonsultować się z fachowym pełnomocnikiem.
