Separacja – co to jest i na czym polega?

Większość osób zapytanych o to, jaka jest prawna możliwość rozwiązania małżeństwa w Polsce odpowie od razu, iż należy wziąć rozwód. O wiele mniej popularną i znaną instytucją przewidzianą przez prawo rodzinne i opiekuńcze jest separacja. Separacja w odróżnieniu od rozwodu nie kończy związku małżeńskiego, tylko w pewien sposób je „zawiesza”, dając tym samym czas na  zastanowienie się co do ewentualnego rozwodu, jednak jednocześnie formalizuje trwający między małżonkami stan faktyczny. Separacja jest tymczasowa i może zostać cofnięta bez konieczności ponownego zawierania związku małżeńskiego.

Kiedy sąd może orzec separację?

Zgodnie z przepisem art. 61¹ k.r.o. jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenia separacji nie jest dopuszczalne, jeśli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków lub jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W przypadku separacji nie ma zatem dodatkowej przesłanki (jak przy rozwodzie) trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego.

W orzecznictwie podaje się, iż zupełny rozkład pożycia oznacza ustanie więzi fizycznych, uczuciowych i gospodarczych, oraz stan, w którym nie można mówić już o rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. Więź fizyczna/cielesna polega na utrzymywaniu przez małżonków kontaktów fizycznych, więź uczuciowa odnosi się do darzenia się miłością, natomiast więź gospodarcza może polegać na prowadzeniu wspólnie gospodarstwa domowego, dzielenia się dochodami i wspólnym utrzymywaniu założonej przez siebie rodziny. Mając to na uwadze, należy stwierdzić, iż w przypadku, gdy zachowana jest co najmniej jeden rodzaj powyżej wymienionych więzi, nie można wtedy mówić o istnieniu pozytywnej przesłance orzeczenia separacji (a także rozwodu).

Separacja małżeńska – na czym polega separacja?

• W odróżnieniu od rozwodu, w przypadku orzeczenia przez sąd separacji, małżonkowie nie mogą zawrzeć ponownego małżeństwa. Sądowe orzeczenie separacji jest stwierdzeniem faktycznego rozłączenia małżonków. Mimo to, w pewnych sytuacjach, małżonkowie mogą nadal być zobowiązani do wzajemnej pomocy, zwłaszcza jeśli wymaga tego ich sytuacja życiowa np. w przypadku ciężkiej choroby.
• Co bardzo istotne, w dniu orzeczenia między małżonkami separacji, małżeńska wspólność majątkowa zamienia się w rozdzielność majątkową, co z kolei powoduje powstanie dwóch odrębnych majątków małżonków w miejsce jednego wspólnego. Jest to o tyle korzystne, że nie trzeba dodatkowo zawierać umowy majątkowej małżeńskiej o rozdzielności majątkowej u notariusza lub dochodzić ustanowienia tej rozdzielności przed sądem.
• Wyłączona jest możliwość dziedziczenia oraz prawo do zachowku po zmarłym małżonku dla drugiego z małżonków jeśli orzeczono wcześniej sądowo separację.
• Separacja umożliwia dochodzenie alimentów zarówno na małoletnie dzieci, jak i na utrzymanie małżonka, gdyż nawet w separacji istnieje obowiązek dostarczania środków do utrzymania wspólnie założonej rodziny. Jednak tak jak w przypadku rozwodu, nie może dochodzić alimentów małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia.
• Sąd przy orzekaniu o separacji może orzekać także o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania małżonków, a także dokonać podziału majątku wspólnego (gdyż orzeczona zostaje rozdzielność majątkowa, która to umożliwia). Tak jak w przypadku rozwodu, w tej kwestii sąd bierze głównie pod uwagę dobro dzieci oraz dobro małżonka, któremu przyznana zostanie władza rodzicielska.
• W przypadku orzekaniu o separacji, sąd może orzec również o uregulowaniu władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron (do 18. roku życia), a także o alimentach na ich rzecz.
• Niestety, w odróżnieniu od skutków rozwodu, po orzeczeniu separacji, małżonkowie nie mogą wrócić do nazwisk noszonych przed zawarciem małżeństwa, bowiem z punktu widzenia prawa, małżeństwa nawet po orzeczeniu separacji, nadal trwa.

Rozwód a separacja

Niekiedy zdarza się sytuacja, podczas której jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi z nich rozwodu. Rozwiązanie takiego stanu rzeczy zawiera się w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, bowiem art. 61² §  1 k.r.o. stanowi, iż jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód, natomiast jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.

W razie stwierdzenia przez sąd, że rozkład pożycia ma nie tylko charakter zupełny, lecz także trwały, sąd nie może z urzędu orzec rozwodu (art. 321 § 1 k.p.c.). Zgodnie z art. 5 k.p.c. w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych.

Separacja – pozew

Pozew o separację składa się do sądu okręgowego właściwego dla wspólnego miejsca zamieszkania małżonków. Może go wnieść każdy z małżonków. W treści pozwu należy podać dane umożliwiające identyfikację małżonków tj. imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz nr PESEL. W treści pisma trzeba wskazać, czy małżonkowie posiadają wspólne dzieci, w jakim są one wieku, a także opisać stosunki majątkowe małżonków i podać ich dochody. Jak wskazano powyżej, w trakcie postępowania o separację można też dochodzić uregulowania kwestii związanych z władzą rodzicielską, kontaktami oraz alimentami, a także w niektórych przypadkach- podziału majątku. Wszystkie żądania muszą być poprawnie sformułowane.

Separacja – koszt

Do pozwu o separację załącza się dowody świadczące o stanie faktycznym w danej sprawie, czyli trzeba dołączyć odpis aktu małżeństwa, odpisy aktu urodzenia wspólnych dzieci, a także dokumenty dokumentujące wysokość zarobków małżonków oraz wysokości ponoszonych przez nich kosztów. Od pozwu w sprawie o separację pobiera się opłatę stałą w wysokości 600 zł.

Separacja – wniosek

W przypadku, gdy małżonkowie mają zgodny wniosek co do orzeczenia separacji, postępowanie będzie odbywało się w trybie nieprocesowym. W takiej sytuacji, małżonkowie mogą wnieść taki wniosek wspólnie. Sam wniosek powinien zawierać wszystkie informacje i załączniki jak w przypadku złożenia pozwu, jednak opłata wpisowa od takiego pisma wynosi już tylko 100 zł. Jako że małżonkowie składają zgodny wniosek, sąd nie prowadzi wtedy procesu, a jedynie ocenia orzeczenie separacji pod kątem jej ewentualnej sprzeczności z dobrem małoletnich dzieci oraz zasadami współżycia społecznego.

Zniesienie separacji

Na zgodne żądanie obojga małżonków sąd może znieść orzeczoną wcześniej między nimi separację. W momencie zniesienia separacji ustają także jej skutki. Sąd rozstrzyga wtedy także o kwestiach związanych z małoletnimi dziećmi tj. o władzy rodzicielskiej, kontaktach oraz alimentach. Nadto, sąd okręgowy właściwy do sprawy o separację będzie orzekał także o ustroju majątkowym małżonków, którzy co do zasady powrócą do wspólności majątkowej, jednak na ich zgodny wniosek, sąd może pozostawić wprowadzoną przez separację rozdzielność majątkową.

Zastanawiasz się nad rozwodem lub separacją? Zobacz naszą stronę https://adwokaci-ks.pl/sprawy-rodzinne/separacja/