Ubezwłasnowolnienie to szczególna instytucja prawa cywilnego. W potocznej mowie często słyszy się to sformułowanie jednak nie każdy wie na czym w praktyce polega owa instytucja. Ma ona głównie na celu ochronę osób, które ze względów najczęściej medycznych np. ciężka choroba umysłowa, zaburzenia psychiczne, uzależnienie etc. nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim losem, a przede wszystkim zarządzać majątkiem. W poniższym artykule zawarte zostały  najważniejsze informacje, które pozwolą przybliżyć instytucję jaką jest ubezwłasnowolnienie.

Ubezwłasnowolnienie – na czym polega?

Zgodnie z przepisami prawa cywilnego, ubezwłasnowolnienie ma na celu całkowite lub częściowe pozbawienie osoby ubezwłasnowolnionej zdolności do czynności prawnych, czyli do dokonywania w swoim imieniu czynności prawnych tj. składania oświadczeń woli, które powodują powstaniem lub zmianą stosunków prawnych. Mówiąc prościej, ubezwłasnowolnienie ma na celu spowodowanie, że ewentualne zaciągane zobowiązania, ale i nabywanie praw oraz obowiązków przez osobę ubezwłasnowolnioną było nieważne w świetle prawa, jest to pewnego rodzaju „śmierć cywilna” osoby ubezwłasnowolnionej

Ubezwłasnowolnienie całkowite a ubezwłasnowolnienie częściowe

Ubezwłasnowolnienie całkowite polega na pozbawieniu osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych w całości. Tego typu ubezwłasnowolnienie może zostać zastosowane wobec osoby, która ukończyła co najmniej trzynaście lat. W takiej sytuacji osoba fizyczna nie może dokonywać żadnych czynności prawnych, których efektem może być powstanie, zmiana lub ustanie stosunku prawnego. W konsekwencji osoba ubezwłasnowolniona całkowicie będzie w obrocie prawnym funkcjonować jak osoba poniżej trzynastego roku życia, czyli osoba taka pozbawiona jest całkowicie zdolności do czynności prawnych.

Ubezwłasnowolnienie częściowe może natomiast być zastosowane tylko wobec osób pełnoletnich, które z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie są w stanie samodzielnie sobie poradzić, a stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Czyli najczęściej będzie się to objawiało tym, iż osoba taka nie będzie mogła podejmować samodzielnie decyzji jedynie w niektórych sytuacjach i czynnościach prawnych, zatem będzie funkcjonować w życiu codziennym jako osoba pomiędzy trzynastym a osiemnastym rokiem życia.  Dla osoby, która zostanie ubezwłasnowolniona częściowo, sąd ustanawia kuratora, natomiast dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, ustanowią się opiekuna (chyba, że osoba ubezwłasnowolniona pozostaje jeszcze pod władzą rodzicielską rodzica lub opiekuna), przy czym jest to robione w odrębnym postępowaniu nieprocesowym.

Ubezwłasnowolnienie – kiedy?

Przyczynami złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie może być wiele sytuacji i stanów faktycznych. Prawnymi przesłankami orzeczenia wobec konkretnej osoby ubezwłasnowolnienia całkowitego jest sytuacja, w której osoba:

  • wskutek choroby psychicznej,
  • niedorozwoju umysłowego
  • albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii

nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Z kolei co do ubezwłasnowolnienia częściowego, przesłankami do jego zastosowania będzie sytuacja, w której:

  • z powodu choroby psychicznej,
  • niedorozwoju umysłowego
  • innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii,

dana osoba nie jest w stanie samodzielnie sobie poradzić, a stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

Przykładowe sytuacje uzasadniające ubezwłasnowolnienie

Jedną z najczęstszych przyczyn wnioskowania o ubezwłasnowolnienie jest choroba psychiczna, zatem jeśli w sytuacji, gdy u naszego krewnego zdiagnozowano lub istnieje chociaż duże prawdopodobieństwo ciężkich chorób psychicznych jak np. schizofrenii, psychozy, nasilonych zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych itp. to wniosek o ubezwłasnowolnienie może być uzasadniony i sąd  może się do niego przychylić.

Kolejną częstą przyczyną ubezwłasnowolnienia jest niedorozwój umysłowy – niepełnosprawność umysłowa. Taki stan opisuje się jako zaburzenie rozwojowe polegające na znacznym obniżeniu ogólnego funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowań adaptacyjnych. Co istotne, takie zaburzenia mogą być wrodzone lub powstałe  np. w wyniku wypadku lub wraz z rozwojem chorób, a także np. w przypadku osób starszych, w podeszłym wieku, które cierpią na zespół otępienny. Zatem w sytuacji, gdy osoba nie potrafi się poprawnie komunikować, nie zachowuje się adekwatnie do wieku, wtedy wniosek o uzasadnienie może zostać uznany.

Następną przesłanką żądania ubezwłasnowolnienia są choroby związane z uzależnieniem tj. alkoholizm, narkomania, hazard itp.- ubezwłasnowolnienie alkoholika, narkomana itp. Najczęściej tego typu choroby wiążą się także z trwonieniem majątku i podejmowaniem niekorzystnych finansowo decyzji, gdyż celem osób uzależnionych jest jedynie zaspokojenie uzależnienia. W przypadku więc, gdy osoba uzależniona nie chce podejmować się leczenia, wypisuje się z placówek leczniczych na własne żądania, a do tego nadal nadużywa alkoholu lub innych substancji to żądanie ubezwłasnowolnienia powinno zostać uznane przez sąd.

Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie i gdzie składa się wniosek?

Wniosek o ubezwłasnowolnienie nie może być złożony przez dowolną osobę. Wnioskodawca musi spełniać wymogi przewidziane przepisami, bowiem wniosek taki mogą złożyć jedynie:

  • krewni w linii prostej tj. dzieci, wnuki, rodzice,
  • rodzeństwo tj. brat, siostra,
  • małżonek,
  • przedstawiciel ustawowy- opiekun prawny.

Chodzi oczywiście o powiązania na linii wnioskujący- osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Ponadto, z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie może wystąpić także prokurator.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie składa się zawsze do sądu okręgowego właściwym dla miejsca, w którym miejsce zamieszkania lub miejsce pobytu ma osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Co istotne, od wniosku o ubezwłasnowolnienie należy uiścić opłatę stałą tj. 100 zł- można tego dokonać, robiąc przelew na konto danego sądu lub poprzez zakup opłaty sądowej w formie znaku sądowego, co czyni się w kasie sądu.

Sprawa o ubezwłasnowolnienie – ile trwa?

Jako, że sprawy o ubezwłasnowolnienie są istotnymi sprawami, mogącymi wpłynąć realnie na sytuacje i życie wielu osób, sprawy o ubezwłasnowolnienie są rozpatrywane niekiedy rozpoznawane są nieco szybciej. Co może wydłużyć postępowanie o ubezwłasnowolnienie to konieczność przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego psychiatry lub lekarzy innych specjalność np. neurologa, która ma przesądzić o zasadności lub jej braku uzasadnienia. Taka opinia wiąże się również z koniecznością uiszczenia zaliczki na sporządzenie opinii, która wynosi od 300 zł do nawet 800-900 zł.  Co istotne, sąd musi także przesłuchać osobę, która ma zostać ubezwłasnowolniona, co także może być utrudnione np. w przypadku niektórych chorób psychicznych. W najcięższych przypadkach sąd może przesłuchać taką osobę w miejscu jej przebywania.

Co istotne, sprawa będzie trwała krócej jeśli wniosek inicjujący postępowanie nie będzie zawierał braków formalnych, czy błędów, bowiem wtedy sąd nie będzie wzywał do ich uzupełnienia, dlatego warto zdać się tu na pomoc specjalisty w osobie adwokata lub radcy prawnego.

Ubezwłasnowolnienie – co daje?

Samo ubezwłasnowolnienie ma na celu pomoc osobie, która nie radzi sobie w codziennym życiu i to jest podstawowy cel tej instytucji prawnej. Wyznaczony opiekun ma  Jednak może ona także chronić bliskich i krewnych osoby ubezwłasnowolnionych, gdyż osoby takie nie mogą z punktu widzenia prawnego zawierać ważnych umów, czy zaciągać zobowiązań, którymi po ich śmierci mogliby zostać obciążeni spadkobiercy.

Co więcej, wyznaczony przez sąd opiekun prawny będzie mógł dokonywać czynności prawnych w imieniu osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej tj. ma prawo do decydowania w jej imieniu np. może wyrazić zgodę na leczenie, złożyć wniosek o świadczenia socjalne, emerytalne itp. Jednak musi także opiekować się, nawet jeśli trzeba to codziennie, taką osobą, co w przypadku niektórych chorób może być bardzo trudne.

Potrzebujesz pomocy w sprawie o ubezwłasnowolnienie? Odwiedź naszą stronę https://adwokaci-ks.pl/sprawy-rodzinne/ubezwlasnowolnienie/