Majątek wspólny małżonków powstaje w momencie zawarcia przez nich małżeństwa z mocy samego prawa. By wprowadzić odmienny ustrój majątkowy małżeński należy podpisać umowę majątkową małżeńską, jednak standardowo mamy do czynienia właśnie ze wspólnością majątkową. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego określają jakie składniki majątku wchodzą w tzw. majątek wspólny, a jakie w majątek odrębny każdego z małżonków. W niniejszym artykule spróbujemy wyjaśnić jak wygląda sytuacja, w której małżonkowie nabyli akcje czy udziały w spółkach podczas trwania małżeństwa. 

Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków? 

Elementy wspólności majątkowej po ślubie określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Przede wszystkim to: 

  • dochody z wynagrodzenia za pracę oraz z innej działalności zarobkowej obojga małżonków,
  • dochody z majątku wspólnego i dochody z majątku osobistego małżonka, 
  • środki zgromadzone na rachunkach otwartych lub pracowniczych funduszy emerytalnych będących własnością obojga małżonków, 
  • rejestrowane są tzw. subkonta składkowe emerytalno-rentowe (związane z systemem ubezpieczeń społecznych)

Jeśli natomiast chodzi o majątek osobisty małżonka, jego elementy określa również kodeks rodzinny i nieletnich. Obejmuje on: 

  • przedmioty nabyte przed powstaniem wspólnoty majątkowej (tj. przed ślubem),
  • rzeczy odziedziczone przez małżonka lub podarowane mu na podstawie umowy darowizny, chyba że spadkodawca lub darczyńca wyraźnie oświadczy, że rzecz ta przejdzie do wspólności majątkowej małżonków,
  • rzeczy służące wyłącznie do zaspokojenia osobistych potrzeb jednego z małżonków, 
  • prawa niezbywalne (prawa, które mogą być przyznane tylko jednej osobie),
  • przedmioty, które małżonek uzyskał z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia (nie dotyczy renty dla poszkodowanego małżonka z powodu utraty zdolności do pracy zarobkowej), 
  • przedmioty uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, 
  • prawa autorskie i prawa pokrewne (także prawa własności przemysłowej i inne prawa twórcy). 

Co w przypadku spółki założonej przez jednego z małżonków podczas trwania małżeństwa?

Przepisy ustawy o spółkach handlowych nie wskazują na kwestie związane ze wspólnością majątkową małżonków. Dotyczą one samego funkcjonowania poszczególnych spółek. Co jednak istotne, art. 1831 kodeksu spółek handlowych stanowi, iż umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udziały lub udział objęte są wspólnością majątkową małżeńską. Jednak przepis ten nie dotyczy kwestii, czy udziały w spółce należą do majątku osobistego małżonka, czy też do majątku wspólnego ze współmałżonkiem. Kwestia te była przez długi czas nierozstrzygnięta. 

Zrobił to dopiero Sąd Najwyższy w 2016 r., w swojej uchwale z dnia 7 lipca 2016 r., sygn. akt III CZP 32/16, OSNC 2017, nr 5, poz. 57, w której uznano, iż udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nabyte ze środków należących do majątku wspólnego wchodzą w skład majątku wspólnego, gdyż nie można ich zaliczyć do majątku osobistego. Sąd uznał też w tym orzeczeniu, iż: W szczególności nie można uznać udziałów za prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, w rozumieniu art. 33 pkt 5 K.r.o., skoro oczywiście są one zbywalne, co wynika z art. 180 i nas. Kodeksu spółek handlowych. 

Jak podzielony będzie majątek? 

Podstawową zasadą jest, iż majątek małżonków dzielony jest po równo. Możliwe jest jednak, by w szczególnych przypadkach, każdy z małżonków mógł żądać ustalenia tzw. nierównych udziałów w majątku wspólnym. Wtedy uwzględnia się stopień, w którym każdy z małżonków przyczynił się do procesu powstawania tego majątku. Chodzi tu oczywiście o przyczyny dotyczące nieprzyczyniania się małżonka do powstawania majątku. Jednak nie ma to odniesienia w sytuacji, gdy małżonkowie przykładowo ustalili, iż żona będzie zajmowała się domem i dziećmi i nie będzie pracować zawodowo, a mąż będzie zarabiał na utrzymanie rodziny.

Zasada równości udziałów w majątku wspólnym może zostać z ważnych powodów zmodyfikowana przez wykazanie, że udział jednego z małżonków jest większy niż drugiego. Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wskazuje, iż odejście od zasady równości udziałów możliwe jest jedynie wtedy, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie, w sposób rażący i uporczywy nie przyczynia się do powiększania majątku wspólnego stosownie do swych sił i możliwości zarobkowych. Nie w każdym zatem przypadku istnienia różnicy w przyczynianiu się do powiększenia majątku wspólnego art. 43 § 2 k.r.o. powinien być zastosowany (por. postanowienie SN z 26.11.1973 r.). W orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje się też, że powodem ustalenia nierównych podziałów może być np. pijaństwo, trwonienie majątku, narkomania, hazard, alkoholizm. 

Ile będzie trwała sprawa o podział majątku?

Długość i zawiłość sprawy oczywiście zależy od stopnia skomplikowania, co najczęściej wiąże się z wielością składników majątku wspólnego, zwłaszcza, gdy w jego skład wchodzą też nieruchomości, zatem będzie to zależało od danego stanu faktycznego, w którym znajdują się małżonkowie lub byli małżonkowie chcący podzielić swój wspólny majątek. Dużo zależy tu też tego, czy małżonkom uda się porozumieć – od tego, czy są skonfliktowani i jakie są ich stanowiska w sprawie, jeśli uda im się porozumieć i pójść na kompromis co do niektórych kwestii to postępowanie nie powinno trwać długo- powinno zamknąć się w okresie do roku czasu, jednak w przypadku dużego sporu, postępowanie o podział majątku będzie mogło trwać nawet kilka lat. 

Potrzebujesz pomocy w sprawie o podział majątku? Odwiedź naszą stronę “Podział majątku – Poznań“.