Spadek po bliskiej osobie może być zarówno źródłem emocji i wielu wyzwań. W chwilach żałoby i refleksji nad dziedzictwem pozostawionym przez zmarłego, często pojawia się konieczność zabezpieczenia majątku spadkowego. Proces ten, choć nie zawsze łatwy, może być kluczowy dla zachowania spójności finansowej rodziny oraz zapewnienia realizacji woli spadkodawcy. W artykule tym przyjrzymy się bliżej różnorodnym sposobom zabezpieczenia spadku. Od procedur prawnych po praktyczne porady zarządzania nieruchomościami. Ponadto odkryjemy, jakie kroki należy podjąć, by chronić dziedzictwo oraz uniknąć potencjalnych sporów i komplikacji, które mogą wystąpić w toku procesu dziedziczenia.

Zabezpieczenie spadku to proces, którego celem jest ochrona majątku pozostawionego przez zmarłą osobę oraz zapewnienie jego bezpiecznego i sprawiedliwego podziału między spadkobierców. Jest to istotny krok w procesie dziedziczenia, który może pomóc w uniknięciu sporów rodzinnych, minimalizacji ryzyka utraty wartości majątku oraz zabezpieczeniu interesów spadkodawcy i jego potomstwa. 

Zabezpieczenie spadku może przyjmować różne formy i obejmować różnorodne działania w zależności od konkretnych okoliczności. Obejmuje to m.in. uregulowanie spraw prawnych związanych ze spadkiem, jak również podejmowanie działań mających na celu ochronę i zarządzanie majątkiem, np. nieruchomościami, funduszami inwestycyjnymi czy przedsiębiorstwami.

Spis inwentarza 

Spis inwentarza stanowi istotny dokument w procesie zabezpieczenia spadku, mający na celu ustalenie składu oraz wartości całego dziedzictwa pozostawionego przez zmarłą osobę. Jego sporządzenie jest kluczowym krokiem, który może mieć znaczący wpływ na dalszy przebieg dziedziczenia. 

W praktyce, wartość poszczególnych składników spadku, uwzględniona w spisie inwentarza, może mieć wpływ na wysokość udziałów każdego z spadkobierców. Na tej podstawie można dokonywać rozliczeń, spłat lub dopłat w zależności od wartości dziedzictwa przypadającego każdemu z uczestników spadku.

Wniosek o zabezpieczenie spadku 

Zabezpieczenie spadku dokonuje się na wniosek lub z urzędu. Według art. 634 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania Cywilnego: 

„Spadek zabezpiecza się, gdy zostanie uprawdopodobnione, że z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy, zwłaszcza przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie”. 

Wniosek o zabezpieczenie spadku może zostać wniesiony przez: 

  • spadkobiercę ustawowego,
  • spadkobiercę testamentowego,
  • uprawnionego do zachowku,
  • wierzyciela, który ma roszczenia wobec spadkodawcy,
  • właściciela rzeczy,
  • zapisobiercę. 

Opłata za złożenie wniosku o zabezpieczenie spadku oraz spis inwentarza wynosi 100 zł. Jeżeli wniosek o zabezpieczenie spadku i spis inwentarza jest złożony osobno, opłatę pobiera się za każdy z wniosków. 

O zabezpieczeniu spadku orzeka sąd, w którego obrębie znajdują się rzeczy będące w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkodawcy. Sąd orzekając o zabezpieczeniu spadku wybiera, jaki środek zabezpieczenia zastosować – stosownie do okoliczności sprawy. Może to być m.in.: 

  • ustanowienie nadzoru nad masą spadkową
  • ustanowienie dozoru nad nieruchomością
  • złożenie ruchomych składników masy spadkowej do depozytu sądowego
  • decyzja o sprzedaży składników majątku przez komornika
  • ustanowienie zarządu tymczasowego (w przypadku np. gospodarstwa rolnego). 

Postanowienie o zabezpieczeniu spadku podlega wykonaniu z chwilą jego wydania (istnieje możliwość zmiany środka zabezpieczenia, bowiem na postanowienie o zabezpieczeniu spadku przysługuje zażalenie). 

Zabezpieczenie spadku dokonuje się z urzędu w przypadku, gdy sąd poweźmie wiadomość, że spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Dotyczy to sytuacji, gdy spadkobierca np. jest małoletni, został ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, a także w przypadku braku ustawowego przedstawiciela, czyli gdy nie znajduje się pod opieką rodzicielską, opieką lub kuratelą. 

Zabezpieczenie spadku – dozór nad nieruchomością 

Zabezpieczenie spadku obejmuje wiele aspektów, a dozór nad nieruchomościami stanowi istotny element tego procesu. Polega on na monitorowaniu, nadzorowaniu oraz odpowiednim zarządzaniu nieruchomościami pozostawionymi w spadku przez zmarłą osobę. Dozór nad nieruchomościami ma na celu zapewnienie ich właściwej ochrony oraz utrzymania w dobrym stanie technicznym i użytkowym. Obejmuje to

  • regularne inspekcje, 
  • konserwację, 
  • naprawy
  • wszelkie niezbędne działania mające na celu zabezpieczenie nieruchomości przed zaniedbaniem, dewastacją lub nieuprawnionym użytkowaniem.

W ramach dozoru nad nieruchomościami, można także podejmować działania mające na celu zabezpieczenie przed ewentualnymi roszczeniami osób trzecich, np. w przypadku nielegalnego zajmowania lub naruszenia praw do nieruchomości. Ważnym elementem dozoru nad nieruchomościami jest także dbałość o dokumentację związaną z nieruchomościami, tj. umowy najmu, akty własności czy dokumentacja techniczna. Sprawne zarządzanie dokumentacją ułatwia identyfikację nieruchomości, ułatwia przyszłe transakcje oraz może być istotne w przypadku ewentualnych sporów prawnych.

Zabezpieczenie spadku przez komornika 

Zabezpieczenie spadku przez komornika może mieć miejsce w sytuacji, gdy spadkobierca lub osoba trzecia posiada wobec spadku zadłużenie, które nie zostało uregulowane. W takiej sytuacji komornik może podjąć działania mające na celu zabezpieczenie majątku spadkowego przed ewentualnymi roszczeniami wierzycieli. Proces ten może obejmować m.in. zajęcie nieruchomości, pojazdów, rachunków bankowych czy innych składników majątku pozostawionego przez zmarłego. Komornik może wystąpić do sądu o wszczęcie egzekucji na majątek spadkowy, co pozwala mu na podjęcie działań zmierzających do zaspokojenia roszczeń wierzycieli z majątku spadkowego.

Co w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzą rzeczy mogące ulec szybkiemu zepsuciu? W takim przypadku sąd zarządza ich sprzedaż przez komornika. Uzyskane w ten sposób pieniądze składa się do depozytu sądowego. Sprzedaż konkretnego przedmiotu należącego do spadku sąd może zarządzić również wtedy, gdy brak jest pieniędzy na pogrzeb spadkodawcy. Sumę ze sprzedaży komornik przekazuje wtedy rodzinie spadkodawcy, jego domownikom lub innej osobie ponoszącej koszty pogrzebu.