Uregulowany w kodeksie pracy zakaz konkurencji wprowadza dla pracodawcy pewnego rodzaju ochronę jego interesów ekonomicznych. Art. 1011 kodeksu pracy stanowi bowiem, iż pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Co istotne, zakaz ten może obowiązywać też po rozwiązaniu lub wygaśnięcia umowy o pracę, co znacznie może utrudnić sytuację pracownika.

Klauzula o zakazie konkurencji w umowie o pracę

Co do reguły, aby zakaz konkurencji był ważny zarówno w czasie trwania umowy o pracę, jak i po jej wygaśnięciu, powinien być zawarty na piśmie w odrębnej umowie o zakazie konkurencji. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by klauzula o zakazie konkurencji znalazła się też bezpośrednio w umowie o pracę- najczęściej jako odrębny paragraf umowy lub aneks do umowy o pracę, umowa musi być zawarta na piśmie. Co istotne, umowy te muszą jednak być rozpatrywane oddzielnie- najczęściej jeśli chodzi o stwierdzenie ich ważności lub nieważności. Niezależnie od formy zawarcia umowy o zakazie konkurencji, musi ona zawierać następujące elementy:

  • strony umowy – oczywiście będzie to pracownik i pracodawca, 
  • czas obowiązywania umowy – najczęściej będzie to czas obowiązywania umowy, ale może też ten zakaz obejmować czas po zakończeniu umowy, 
  • zakres obowiązywania zakazu konkurencji – czyli na jakich obszarach działalności i ewentualnie z jakimi podmiotami pracodawca będzie uznawał współpracę czy działalność pracownika za konkurencyjną.,
  • wysokość odszkodowania należnego pracownikowi w przypadku, gdy zakaz ma obowiązywać także po zakończeniu stosunku pracy,
  • co ważne – zakaz konkurencji musi zawsze być w formie umowy między pracownikiem a pracodawcą, nie może stanowić jedynie jednostronnego oświadczenia pracownika o tym, iż zgadza się na taki zakaz. 

Umowa o pracę a zakaz konkurencji

Co dokładnie oznacza wpisana w umowę o pracę klauzula o zakazie konkurencji? Mówiąc wprost, pracownik w czasie zatrudnienia (lub też po wygaśnięciu umowy) nie może podejmować się pracy na rzecz innego pracodawcy, który zajmuje się tożsamą działalnością. Zakaz ten oznacza też, iż pracownik nie może założyć działalności gospodarczej w takiej samej lub podobnej branży co pracodawca. Nie ma dla zakazu konkurencji znaczenia, czy pracownik z zakazem konkurencji miałby taką konkurencyjną pracę świadczyć odpłatnie lub nieodpłatnie. 

Zakaz konkurencji po rozwiązaniu umowy o pracę

Jak już wspomniano wcześniej, zakaz konkurencji może obowiązywać też po wygaśnięciu umowy o pracę (czy to na skutek jej rozwiązania, zakończenia, czy wypowiedzenia). Taka sytuacja najczęściej będzie mieć miejsce, gdy pracownik podczas pracy u pracodawcy miał dostęp do wrażliwych i szczególnie ważnych informacji biznesowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Co ważne, zakaz może obowiązywać po wygaśnięciu umowy o pracę jedynie przez określony w umowie o zakazie czas, najczęściej takie zakazy trwają pół roku lub rok. Czyli nieważny będzie zapis umowy o zakazie konkurencji, w którym zakaz miałby obowiązywać na czas nieokreślony. 

Co ważne, kodeks pracy przewiduje, iż umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia musi być odpłatna – czyli pracodawca musi wypłacać takiemu pracownikowi odszkodowanie. Nieważna będzie umowa, która nie przewiduje takiego odpłatnego odszkodowania. Kwota odszkodowania za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej nie może być niższa niż 25 % wynagrodzenia (może być oczywiście wyższa), które pracownik otrzymywał podczas świadczenia pracy. Co do zasady, termin wypłaty odszkodowania winien być wskazany w umowie, najczęściej będą to comiesięczne raty, jednak strony umowy mogą także postanowić, iż wypłata odszkodowania nastąpi jednorazowo. 

Jeśli ustaną przyczyny uzasadniające zakaz konkurencji lub pracodawca nie będzie wywiązywał się z obowiązku wypłaty odszkodowania, pracownik może podjąć się działalności konkurencyjnej, o której mowa w umowie o zakazie konkurencji. 

Co grozi za naruszenie umowy o zakazie konkurencji? 

W przypadku podjęcia się przez pracownika działalności konkurencyjnej wbrew podpisanej umowy o zakazie konkurencji, będą grozić mu poważne konsekwencje – głównie finansowe. Jeśli pracownik złamał zakaz nieumyślnie, odszkodowanie dla pracodawcy może wynosić maksymalnie trzykrotność wynagrodzenia pracownika. Natomiast, w przypadku naruszenia zakazu konkurencji umyślnie pracownik będzie ponosił pełną odpowiedzialność za szkodę pracodawcy. 

Wskazać trzeba, iż w umowie o zakazie konkurencji nie można podawać kar umownych za naruszenie przez pracownika zakazu konkurencji, można jedynie odnosić się do możliwości dochodzenia przez pracodawcę odszkodowania na zasadach ogólnych określonych w kodeksie pracy. 

Co chyba oczywiste, złamanie przez pracownika zakazu konkurencji podczas trwania umowy o pracę będzie podstawą do rozwiązania z nim umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.