Przyjęcie spadku nie zawsze oznacza korzyść majątkową dla spadkobiercy, bowiem zmarły może pozostawić po sobie długi, które przewyższają wartość jego majątku. W takiej sytuacji powołanie do spadku staje się niemałym problemem dla spadkobierców, którzy w razie jego przyjęcia, ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania zmarłego także z majątku osobistego. Ustawodawca daje jednak szansę spadkobiercom, by uniknąć problemów z długami zmarłego i przewiduje ku temu odpowiednie rozwiązania. Należą do nich zrzeczenie się dziedziczenia oraz odrzucenie spadku. Praktyka pokazuje, iż powyższe terminy stosowane są zamiennie, jednak wskazać należy, że choć ich skutek jest do siebie zbliżony, to są to dwie odrębne instytucje i nie należy ich ze sobą mylić.

Zrzeczenie się spadku a odrzucenie spadku

Podstawowa różnica między powyższymi instytucjami sprowadza się do czasu, w którym można z nich skorzystać. Zrzeczenie się dziedziczenia następuje w ramach umowy między spadkobiercą ustawowym, a przyszłym spadkodawcą. Z kolei odrzucenia spadku można dokonać dopiero po śmierci spadkodawcy, a termin na złożenie takiego oświadczenia wynosi 6 miesięcy. Instytucje te wywołują również odmienny skutek w zakresie powołania do dziedziczenia dzieci i wnuków spadkobiercy. Należy pamiętać, iż zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się (choć można umówić się inaczej). Z kolei odrzucenie spadku nie odnosi skutku względem zstępnych spadkobiercy. Oznacza to, że aby uchronić dzieci małoletnie dzieci przed długami zmarłego, należy ponadto w ich imieniu złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. W sytuacji, gdy zstępni są małoletni, przed odrzuceniem spadku konieczne będzie przeprowadzenie postępowania przed sądem o wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu. Jednocześnie odrzucenie spadku jest czynnością trwałą, a zatem złożonego oświadczenia nie można odwołać. Z kolei zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone – aby to zrobić należy zawrzeć umowę między tym kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono.

Jak zrzec się spadku?

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia powinna przybrać formę aktu notarialnego – w celu jej zawarcia należy udać się do notariusza. Warto wiedzieć, iż jest to jedyna przewidziana prawem umowa dotycząca przyszłego spadku – wszystkie inne będą nieważne. Jednocześnie należy pamiętać, iż zrzeczenie się dziedziczenia wymaga zgody/udziału spadkodawcy, bowiem jest on stroną umowy. Skutki zrzeczenia się dziedziczenia następują z chwilą śmierci spadkodawcy – osoby objęte umową zrzeczenia się wyłączeni od dziedziczenia tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku. Oznacza to że nie dojdą oni do dziedziczenia z ustawy po spadkodawcy, po którym dokonano zrzeczenia się dziedziczenia, a także nie uzyskają prawa do zachowku po nim.

Jak odrzucić spadek?

Odrzucenia spadku można dokonać na dwa sposoby: poprzez złożenie oświadczenia przed sądem albo notariuszem. Czas na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy od dnia powzięcia informacji o tytule swojego powołania – najczęściej jest nim dzień śmierci spadkodawcy. Aby odrzucić spadek przed sądem, należy złożyć wniosek o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Oświadczenie można złożyć również w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Przepisy prawa spadkowego przewidują dwie formy złożenia takiego oświadczenia przed sądem: może to się odbyć ustnie, bądź pisemnie z podpisem urzędowo poświadczonym. Zdecydowanie sprawniej przebiega jednak złożenie takiego oświadczenia przed notariuszem, co daje szansę załatwienia sprawy nawet w jeden dzień.

Jak odrzucić spadek po upływie 6 miesięcy?

Aktualnie obowiązujące przepisy przewidują, iż w przypadku, gdy spadkobierca nie założy oświadczenia co do przyjęcia/odrzucenia spadku, dochodzi do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższa zasada znajduje jednak zastosowanie co do spadków otwartych po 18 października 2015 r. Jeśli spadkodawca zmarł przed tą datą, warto wiedzieć, iż przekroczenie sześciomiesięcznego terminu na złożenie oświadczenia jest jednoznaczne z przyjęciem spadku wprost i tym samym – nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe.

Przepisy prawa cywilnego przewidują jednak możliwość uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia, ale pod pewnymi warunkami. W pierwszej kolejności warto wiedzieć, że może się to odbyć tylko przed sądem, a zatem należy by odrzucić spadek po terminie należy złożyć stosowny wniosek. Ponadto, spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Kluczową kwestią we wniosku jest wykazanie, że brak złożenia oświadczenia w terminie wynikał z groźby lub błędu. Takim błędem może być np. brak wiedzy spadkobiercy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, jednak musi on być uzasadniony okolicznościami sprawy.

Jak zrzec się spadku w imieniu dziecka?

Jak wyżej wskazano, umowa o zrzeczenie się dziedziczenia swoimi skutkami obejmuje również zstępnych zrzekającego się (choć można umówić się inaczej). Dlatego też w przypadku zwarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia, nie ma obaw o bezpieczeństwo majątkowe dzieci. Jeśli chodzi o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, opisaliśmy to w artykule Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka.

Ile kosztuje zrzeczenie się spadku/odrzucenie spadku?

W celu ustalenia kosztów sporządzenia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia warto skontaktować się z notariuszem, który przedstawi wysokość taksy notarialnej i innych opłat związanych ze sporządzeniem umowy i wydaniem aktu. Z kolei koszt złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku zwykle wynosi 50 zł netto za jedną osobę odrzucającą spadek, do którego należy doliczyć ponadto koszty związane ze sporządzenie wypisu, odpisu lub wyciągu z akt notarialnych – w wysokości 6 zł za każdą rozpoczętą stronę. Jeśli chodzi o postępowanie przed sądem, opłata od wniosku o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 100 zł.

Jeśli potrzebujesz pomocy w sprawie spadkowej, zobacz naszą podstronę: Prawo spadkowe – Adwokat Poznań