W obecnych czasach coraz więcej małżeństw mierzy się z problemami pojawiającymi się w swojej relacji. Wiele par w takiej sytuacje decyduje się na rozwód. Warto jednak pamiętać o innej instytucji – separacji. Daje ona możliwość małżonkom podjęcia próby naprawy swojego związku oraz czas, aby móc zastanowić się czy istnieje jeszcze szansa na kontynuację małżeństwa. Separacja jest instytucją znacznie mniej popularną niż rozwód. Warto jednak wiedzieć, jakie wywołuje skutki i z czym się wiąże.
Czym jest separacja?
Rozważania dotyczące skutków separacji warto rozpocząć od tego, czym w praktyce jest separacja. Separacja to instytucja prawa rodzinnego, która orzekana jest, gdy dochodzi do zupełnego rozkładu pożycia. Nie powoduje ona jednak ustania małżeństwa. Jest to forma prawnego rozdzielenia małżonków, bez rozwiązania małżeństwa. W sytuacji tej małżonkowie mają możliwość podjęcia decyzji o powrocie do wspólnego życia. Przesłanka orzeczenia separacji to:
- Zupełny rozpad pożycia
Oznacza to rozpad więzi gospodarczej, emocjonalnej oraz fizycznej. Należy jednak podkreślić, że w przypadku separacji rozpad pożycia nie może być trwały, powinny istnieć choćby nikłe szanse na poprawę relacji. Separacja może, więc zostać orzeczona w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że małżonkowie wrócą do siebie. Gdy małżonkowie są zgodni, co do wyboru separacji, sąd powstrzyma się od orzekania o winie rozkładu pożycia.
W przypadku separacji należy także wskazać istnienie pewnych przesłanek negatywnych jej orzeczenia, są to:
- dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków;
- zasady współżycia społecznego, nie może dojść do orzeczenia separacji, jeśli mogłoby to naruszyć te zasady.
Elementy wyroku orzekającego separację
Przy orzekaniu o separacji sąd w treści wyroku orzeka o elementach, takich jak:
- wina, chyba, że małżonkowie wnoszą o wydanie orzeczenia o separacji bez orzekania o winie lub jeśli sąd uzna, że żaden z małżonków nie ponosi winy;
- ustalenie wysokości alimentów na rzecz dzieci małoletnich;
- sposób, w jaki będzie wykonywana władza rodzicielska nad małoletnimi dziećmi stron;
- sposób, w jaki wykonywane będą kontakty z małoletnimi dziećmi;
- zasady, na jakich dojdzie do korzystania ze wspólnego mieszkania;
- podział majątku.
Skutki separacji małżeńskiej
Orzeczenie separacji powoduje powstanie szeregu różnych skutków. Na początku, jako najważniejsze należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że orzeczenie separacji nie tworzy możliwości zawarcia nowego związku małżeńskiego. W trakcie separacji małżeństwo nadal trwa. Aby móc zawrzeć kolejny związek małżeński niezbędne będzie orzeczenie rozwodu.
Wyliczając kolejne skutki, jakie wywołuje separacja, jako pierwsze należy wskazać – pojawienie się skutku orzeczenia separacji, jakim jest powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Od chwili, gdy orzeczona zostanie separacja każdy z małżonków gromadzi środki już tylko do swojego majątku osobistego. Majątek wspólny małżonków może w tym okresie zostać podzielony sądownie lub poprzez zawarcie pomiędzy małżonkami stosownej umowy.
Drugim skutkiem wywoływanym przez separację jest utrata przez małżonków możliwości dziedziczenia po sobie na podstawie ustawy. Rozporządzenia ustawowe wobec małżonka w przypadku separacji przestają obowiązywać. W tej sytuacji do dziedziczenia po sobie małżonków może dojść jedynie na podstawie sporządzonego testamentu.
Kolejnym skutkiem separacji jest zmiana dotycząca domniemania pochodzenia dziecka. Po upływie okresu 300 dni od uprawomocnienia się orzeczenia o separacji ustaje domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, wynikające z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Czwartym skutkiem wywoływanym przy orzeczeniu separacji jest dojście do utraty prawa do zachowku po współmałżonku. W przypadku, więc, w którym jeden z małżonków umrze w trakcie trwania separacji, drugi małżonek nie będzie miał prawa by ubiegać się o uzyskanie zachowku.
Piątym, równie ważnym jak pozostałe skutkiem pojawiającym się przy orzeczeniu separacji jest ustanie solidarnej odpowiedzialności małżonków za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny.
Po szóste, w wyniku separacji dochodzi do utraty możliwości przysposobienia wspólnego oraz możliwości powierzenia małżeństwu wspólnego sprawowania opieki oraz wykonywania zadań rodziny zastępczej.
Co daje separacja? Skutki separacji małżeńskiej
Po siódme warto wspomnieć również o tym, że orzeczenie separacji nie jest podstawą do powrotu do poprzedniego nazwiska. W sytuacji pogorszenia relacji między małżonkami, jeden z nich w celu odcięcia się od osoby współmałżonka decyduje się na zmianę nazwiska. Taka możliwość pojawia się jednak jedynie przy orzekaniu o rozwodzie. W przypadku orzeczenia o separacji małżonek, który pragnie powrócić do swojego poprzedniego małżeństwa może dokonać tego na podstawie Ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska, pod warunkiem, że wykaże odpowiednie uzasadnienie zgodne z wymaganiami wskazanymi w ustawie.
Po ósme w pewnych określonych przypadkach może dojść do powstania obowiązku alimentacyjnego pomiędzy małżonkami. Małżonek będący w separacji ma prawo ubiegania się o przyznanie alimentów. Tego prawa nie ma jednak małżonek, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Warunkiem przyznania alimentów jest niedostatek małżonka ubiegającego się o przyznanie mu alimentów. Środki, których przyznania żądać może małżonek będą ustalone odpowiednio w zależności od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz z uwzględnieniem możliwości zarobkowych oraz majątkowych zobowiązanego.
Alimentów można żądać również w sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia a wyniku separacji doszło do pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego. W takiej sytuacji, na żądanie małżonka niewinnego sąd może orzec, iż winny małżonek jest zobowiązany by przyczynić się do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego.
Separacja a dzieci
W sytuacji orzeczenia separacji, jeśli małżonkowie posiadają dzieci konieczna do rozstrzygnięcia będzie również sprawa orzeczenia alimentów na dzieci. Zazwyczaj jeden z małżonków zostaje w takiej sytuacji zobowiązany do płacenia alimentów do rąk tego małżonka, który mieszka z dziećmi.
W sytuacji, gdy małżeństwo posiada dzieci może także dojść do sytuacji, w której sąd będzie rozstrzygał o władzy rodzicielskiej nad dziećmi lub o ustaleniu, z kim dzieci mają zamieszkać oraz na jakich zasadach mają odbywać się kontakty z drugim małżonkiem.