Testament holograficzny to dokument, w którym testator wyraża swoją ostatnią wolę, sporządzając go w całości własnoręcznie. Przy sporządzaniu testamentu holograficznego nie ma potrzeby angażowania świadków, jak ma to miejsce przy innych formach testamentów. Przygotowanie tej formy testamentu nie generuje żadnych kosztów, a jedyne, co jest potrzebne, to kartka papieru i przyrząd do pisania. Co więcej, sporządzenie testamentu holograficznego może odbyć się w pełnej dyskrecji, bez informowania innych osób. Pozwala on na swobodne rozporządzanie majątkiem, zgodnie z wolą spadkodawcy, na rzecz dowolnych osób fizycznych lub organizacji. Przystępując do sporządzania testamentu warto zapoznać się z wymogami prawnymi – brak ich znajomości może bowiem przekładać się na nieważność testamentu.

Czym jest testament holograficzny? 

Testament holograficzny to forma testamentu sporządzanego w całości własnoręcznie przez spadkodawcę. Jest jedną z najprostszych i najbardziej popularnych form testamentów. Jego cechą charakterystyczną jest to, że nie wymaga udziału świadków ani obecności urzędnika czy notariusza, a jedynie spełnienia określonych wymogów formalnych.

Kto może sporządzić testament holograficzny?

Testament holograficzny mogą sporządzić wyłącznie osoby, które potrafią pisać i czytać. Umiejętność czytania jest niezbędna, aby testator mógł zweryfikować treść dokumentu i upewnić się, że zapisana treść odzwierciedla jego wolę. W związku z tym osoby niewidome nie mogą sporządzić testamentu holograficznego. Nieważny będzie również testament, który osoba niepotrafiąca czytać ani pisać –  skopiowała z dokumentu przygotowanego przez osobę trzecią. Z kolei osoby głuche lub nieme, które potrafią pisać i czytać, mogą sporządzić testament holograficzny.

Jakie wymogi spełnić, aby testament holograficzny był ważny? 

Wymogi formalne, które musi spełniać testament holograficzny, aby był ważny określa artykuł 949 Kodeksu Cywilnego.

Zgodnie z treścią ww. artykułu, aby testament holograficzny był ważny powinien być:

  • napisany własnoręcznie, 
  • podpisany, 
  • zawierać datę.

Testament powinien być spisany własnoręcznie. Testator może sporządzić testament, korzystając z narzędzia pisarskiego trzymanego nie tylko w dłoni, ale także za pomocą protezy, palców stopy, ust lub zębów. Wymóg własnoręczności należy rozumieć funkcjonalnie – słowa napisane w ten sposób są zapisywane osobiście przez testatora i odzwierciedlają indywidualne cechy jego pisma. Inny sposób sporządzenia testamentu niż przy pomocy dłoni powinien być stosowany jedynie w sytuacjach, gdy spadkodawca, z powodu niepełnosprawności lub choroby nie jest w stanie spisać go w sposób tradycyjny. Wymóg odręcznego sporządzenia testamentu wyklucza możliwość przygotowania testamentu holograficznego za pomocą urządzeń utrwalających znaki graficzne. W konsekwencji testament napisany na maszynie do pisania lub wydrukowany z komputera będzie nieważny, nawet jeśli testator osobiście dokonał tych czynności. Podobnie, pismo Braille’a nie spełnia wymogu odręczności, dlatego nie może być użyte do sporządzenia testamentu. Niedopuszczalne jest również zapisanie treści testamentu na cyfrowym nośniku danych, np. przy użyciu telefonu, komputera czy tabletu, nawet jeśli oprogramowanie umożliwia odwzorowanie odręcznego pisma testatora. Wymóg odręczności spełniają wyłącznie oryginalne znaki pisarskie stawiane przez testatora. Tekst utworzony przy użyciu kalki, kserokopiarki, skanera lub faksu także nie może zostać uznany za własnoręczny.

Przeczytaj również artykuł: Jak napisać ważny, skuteczny testament?

Kolejnym wymogiem jest konieczność opatrzenia testamentu własnoręcznym podpisem przez testatora. Testator nie może podpisać testamentu holograficznego jedynie znakiem „X” ani tuszowym odciskiem palca. Również inicjały oraz parafka nie spełniają wymogu podpisu pod testamentem holograficznym. Zasadniczo podpis powinien zawierać pełne imię i nazwisko spadkodawcy. Dopuszczalne jest jednak pominięcie imienia, jego skrót, zdrobniała forma lub zapis jedynie inicjału imienia. Testament powinien być podpisany przynajmniej nazwiskiem testatora, które może być zapisane w pełnej formie, jednym członem nazwiska podwójnego lub bez przyimka (np. „vel”). Dopuszcza się również podpis skrócony, czyli z pominięciem niektórych liter lub końcówki nazwiska, pod warunkiem, że testator zwykle używał takiego skrótu. Taki podpis nie może jednak ograniczać się jedynie do inicjałów lub kreski. W orzecznictwie oraz literaturze prawniczej uznaje się, że nazwisko nie musi być w pełni czytelne, lecz powinno być charakterystyczne dla osoby podpisującej. 

Sąd Najwyższy w uchwale z 30 grudnia 1993 r. podkreślił, że „podpis nieczytelny wyraża wolę napisania nazwiska, jeśli osoba podpisująca w taki sposób składa podpis na innych dokumentach”. Z tego powodu podpis powinien być wykonywany w formie zwyczajowo używanej przez testatora i znanej szerszemu gronu osób. Wtedy mimo że podpis jest nieczytelny, nadal pełni funkcję identyfikacyjną. 

Testament holograficzny powinien również zawierać datę. Ustawodawca nie określił, gdzie dokładnie na testamencie powinna znajdować się data. Z tego powodu możemy ją umieścić w dowolnym miejscu dokumentu: na początku, w treści, pod oświadczeniem woli lub poniżej własnoręcznego podpisu. Nie ma również formalnych wymogów co do sposobu zapisu daty. Zazwyczaj wystarczające jest wskazanie dnia, miesiąca i roku. Brak daty na testamencie co do zasady będzie skutkował jego nieważnością. Jednakże, zgodnie z art. 949 § 2 Kodeksu cywilnego, testament bez daty może zostać uznany za ważny, jeśli brak ten nie rodzi wątpliwości dotyczących zdolności spadkodawcy co do jego sporządzenia, treści ani wzajemnych relacji między kilkoma testamentami. Oznacza to, że testament bez daty będzie ważny, jeśli z jego treści wynika, że testator miał zdolność do jego sporządzenia, np. nie był ubezwłasnowolniony. 

Jak przechowywać testament holograficzny?

Testament z pewnością powinno się przechowywać w bezpiecznym miejscu, aby uniknąć jego zagubienia lub zniszczenia. Dobrym rozwiązaniem może być również wykonanie zdjęcia dokumentu i przekazanie go spadkobiercom. Można także przekazać go na przechowanie dowolnej zaufanej osobie – w tym notariuszowi. Na życzenie spadkodawcy testament własnoręczny może zostać zarejestrowany przez notariusza w NORT (Notarialny Rejestr Testamentów), co z pewnością zminimalizuje ryzyko jego zgubienia, ukrycia lub zniszczenia przez osoby trzecie.

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej związanej ze sprawą spadkową, odwiedź podstronę https://adwokaci-ks.pl/prawo-cywilne/prawo-spadkowe-adwokat-poznan/.