Rozwód i separacja to instytucje uregulowane w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które są do siebie zbliżone, choć w praktyce ta druga cieszy się znacznie mniejszą popularnością. Rozwód w aspekcie prawnym powoduje ustanie małżeństwa i jego skutków, podczas gdy separacja pozwala na zastanowienie się, czy rozpad więzi, które łączyły małżonków jest już nieodwracalny, czy może kryzys małżeński miał jedynie przejściowy charakter.

Kiedy rozwód, a kiedy separacja? 

Separacja jest instytucją, która znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy rozkład pożycia małżonków ma charakter zupełny. Innymi słowy, rozkład pożycia odnosi się do takiego stanu, w którym między małżonkami wygasły trzy główne więzi: uczuciowa, fizyczna i gospodarcza. Przy rozwodzie z kolei, rozkład pożycia musi być nie tylko zupełny, ale także trwały – oznacza to, że brak jest szans na powrót małżonków do wspólnego pożycia i odnowienie łączących ich uprzednio więzi. 

Rozwód a separacja – podobieństwa

Jak już wspomniano, instytucje rozwodu i separacji oraz postępowanie sądowe, które ich dotyczy, łączy wiele podobieństw. Wśród nich warto wymienić:

  • Wina z rozpadzie pożycia – zarówno w postępowaniu o rozwód jak i o separację, można domagać się orzeczenia o winie w rozkładzie pożycia. Sąd odstępuje od orzekania w tym zakresie jedynie na zgodny wniosek stron.
  • Podział majątku wspólnego – z uwagi na fakt, że rozwód i separacja powodują ustanie wspólności majątkowej, zarówno w sprawie rozwodowej jak i postępowaniu o separację  istnieje możliwość podziału majątku wspólnego małżonków, ale tylko w sytuacji, gdy nie spowoduje on wydłużenia postępowania.
  • Sposób korzystania ze wspólnego mieszkania – jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Zasady te znajdują zastosowanie również w przypadku sprawy o separację.
  • Władza rodzicielska nad małoletnimi dziećmi, alimenty – analogicznie jak w postępowaniu rozwodowym, sąd orzekając separację rozstrzyga kwestię władzy rodzicielskiej nad dziećmi do 18-tego roku życia, kontaktów oraz alimentów na ich rzecz.

Rozwód a separacja – skutki prawne

Podobieństwo omawianych instytucji przekłada się również na ich skutki prawne. Wśród nich warto wymienić:

  • Brak dziedziczenia ustawowego – po orzeczeniu separacji, podobnie jak po rozwodzie małżonkowie nie mogą po sobie dziedziczyć po sobie na podstawie ustawy. Tym samym, małżonkowie nie mogą dochodzić po sobie zachowku. W celu powołania małżonka do dziedziczenia w grę wchodzi jedynie sporządzenie testamentu.
  • Powstanie rozdzielności majątkowej – orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Oznacza to, że majątek nabyty przez danego małżonka w czasie separacji wchodzi w skład jego majątku osobistego. Warto wspomnieć, że z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy – czyli wspólność majątkowa. Małżonkowie mogą jednak zgodnie ustalić, że chcą utrzymać rozdzielność majątkową, a wówczas sąd  będzie związany takim wnioskiem. 

Separacja a rozwód – różnice

Separacja jest instytucją przeznaczoną dla małżonków, którzy nie są w stanie podjąć jednoznacznej decyzji o rozwodzie i chcą dać sobie czas na przemyślenia w tej materii. Dlatego też separacja – w przeciwieństwie do rozwodu – może zostać zniesiona, a z chwilą zniesienia ustają jej skutki. Oznacza to, że między małżonkami przywrócone zostaje dziedziczenie ustawowe, i co do zasady powstaje między nimi ustawowy ustrój majątkowy – czyli wspólność majątkowa. Nie wszystkie skutki ustają jednak automatycznie – sąd znosząc separację ponownie rozstrzyga kwestię władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron. Oznacza to, że władza rodzicielska nie musi zostać ukształtowana w ten sposób, jak to miało miejsce przed separacją –  o tym decyduje sąd zgodnie z dobrem dziecka. 

Inna różnica między separacją a rozwodem sprowadza się do tego, że po rozwiązaniu małżeństwa małżonek może powrócić do nazwiska sprzed ślubu, z kolei po separacji nie ma takiej możliwości. Stan separacji nie pozwala także na zawarcie nowego związku małżeńskiego.

Separacja czy rozwód po zdradzie?

Znając już różnice i podobieństwa obu instytucji, a stojąc przed wyborem między separacją a rozwodem po zdradzie, pozostaje zastanowić się, jak zdrada wpłynęła na relację małżonków. Jeśli małżonkowie nie widzą żadnych szans na poprawę relacji i wygasły między nimi wszelkie więzi, separacja zdaje się być zbędna. W przypadku gdy małżonkowie potrzebują przerwy, a decyzja o rozwodzie jest dla nich zbyt radykalna, warto rozważyć separację. O zasadności danej instytucji przesądzają zwykle indywidualne okoliczności danej sprawy. Dlatego w razie wątpliwości warto skonsultować się z fachowym pełnomocnikiem. 

Separacja a rozwód – koszty

Koszty separacji uzależnione są od tego czy sprawa toczy się w postępowaniu procesowym (wówczas właściwy jest pozew o separację), czy też nieprocesowym (wówczas składa się wniosek o separację). Wniosek należy złożyć w przypadku gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, są zgodni w kwestii separacji i nie domagają się orzeczenia o winie. W takiej sytuacji należy liczyć się z kosztem 100 zł tytułem opłaty sądowej od wniosku i ewentualnymi kosztami związanymi z reprezentacją przez fachowego pełnomocnika.

W przypadku gdy sprawa o separację toczy się w trybie procesowym, a także w przypadku postępowania o rozwód, należy liczyć się z opłatą sądową w kwocie 600 zł. Jeśli małżonkowie mają małoletnie dzieci i nie są zgodni w kwestii władzy rodzicielskiej bądź kontaktów, należy liczyć się także z kosztami ewentualnych opinii OZSS, w której ocenia się m.in. kompetencje rodzicielskie małżonków.

Przeczytaj również: