Intercyza – co to jest? Koszty, wady i zalety

Małżeństwo wywołuje szereg skutków prawnych – również w sferze finansowej. Z chwilą zawarcia małżeństwa, między małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa. Przepisy prawa rodzinnego przewidują jednak uprawnienie dla małżonków do odmiennego uregulowania ustroju majątkowego w małżeństwie. Praktyka pokazuje, że małżonkowie w chwili ślubu często nie zdają sobie sprawy z finansowych konsekwencji  zawarcia małżeństwa, które odkrywają zbyt późno i niekiedy zbyt boleśnie. Dlatego też, przed zawarciem małżeństwa, należy wnikliwie zapoznać się z istotą majątkowych ustrojów małżeńskich, by uniknąć negatywnych skutków braku wiedzy w tym zakresie.

Wspólność majątkowa

Powstająca z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Do majątku wspólnego należy w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Niezależnie od składu majątku wspólnego, każdy z małżonków posiada również przypadku majątek osobisty, do którego nalezą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił), a także prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.

Co to jest intercyza?

Intercyza to umowa zawarta w formie aktu notarialnego, która reguluje małżeński ustrój majątkowy. Warto wiedzieć, że przepisy prawa rodzinnego przewidują cztery umowne ustroje majątkowe:

Rozszerzona wspólność majątkowa

 Istota intercyzy rozszerzonej sprowadza się do tego, że do wspólności majątkowej włącza się określone składniki, które należały do majątków osobistych małżonków. Umowa wprowadzająca ten ustrój, może również przewidywać określone składniki majątku osobistego, które dopiero w przyszłości zostaną włączone do majątku wspólnego. Przy czym należy mieć na uwadze, że nie wszystkie składniki majątku osobistego mogą na mocy tej umowy zostać włączone do majątku wspólnego. Tytułem przykładu warto wskazać, że nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny, czy też wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Ograniczona wspólność majątkowa

Intercyza ograniczona pozwala małżonkom wyłączyć z majątku wspólnego składniki, które w świetle przepisów prawa wchodzą lub weszłyby w jego skład (np. dochód z majątku osobistego małżonka). Przy czym, należy mieć na uwadze, że umowne ograniczenie wspólności majątkowej nie może prowadzić do powstania całkowitej rozdzielności majątkowej.

Rozdzielność majątkowa

 W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego. Dochody małżonków stanowią majątek osobisty, do którego należy zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później przez danego małżonka. Ponadto, każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

 Ustrój ten w istocie przypomina swoim charakterem rozdzielność majątkową, przy czym jednocześnie zapewnia on ekonomiczne bezpieczeństwo małżonkowi, który osiąga niższe dochody, bądź np. zajmuje się wyłącznie prowadzeniem gospodarstwa domowego i nie osiąga żadnych dochodów. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego po ustaniu rozdzielności majątkowej, małżonek którego dorobek jest mniejszy, może żądać od drugiego małżonka jego wyrównania poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa.

Zasadność skorzystania z każdego z powyższych rozwiązań jest uzależniona od indywidualnych okoliczności danej sprawy, dlatego w tym zakresie najlepiej skonsultować się z fachowym pełnomocnikiem, który dokona dla Klienta oceny z uwzględnieniem jego interesów majątkowych.

Rozdzielność majątkowa a intercyza

Praktyka pokazuje, że intercyza bywa rozumiana jako umowa wprowadzająca ustrój rozdzielności majątkowej i pojęcia te stosowane są zamiennie. Wynika to z faktu, że jest to najpowszechniejszy ustrój umowny,  przy czym należy mieć na uwadze, że pojęcie intercyzy swoim zakresem również inne umowne ustroje majątkowe, o których wspomniano wyżej. Podsumowując, intercyza to jedynie potoczne określenie umowy majątkowej między małżonkami i bynajmniej nie oznacza ona wyłącznie rozdzielności majątkowej.

Intercyza przed ślubem

Jak już wspomniano, intercyza musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego, a zatem w celu jej zawarcia należy wspólnie udać się do kancelarii notarialnej. Warto wiedzieć, że umowa ta może zostać zawarta jeszcze przed zawarciem związku z małżeńskiego (tzw. intercyza przedmałżeńska). Wówczas wywołuje ona skutki od dnia zawarcia małżeństwa, chyba że strony ustalą w treści umowy późniejszy termin.

Intercyza po ślubie

Intercyza może zostać zawarta również po ślubie. Należy jednak mieć na uwadze, że umowa ta nie może zostać zawarta z datą wsteczną. Intercyza wywołuje skutki od dnia jej zawarcia, lub w terminie późniejszym, w zależności od ustaleń stron. Do tego czasu, małżonków wiąże ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Warto wiedzieć, że intercyza może zostać przed małżonków w każdej chwili zmieniona lub rozwiązana – małżonkowie nie są ograniczeni liczbą zawartych umów.

Intercyza koszt

Maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową małżeńską wynosi 400 zł netto. Do kwoty tej należy doliczyć podatek VAT, a także dodatkową opłatę za wypisu aktu, przy czym mowa tu o tzw. intercyzie przedmałżeńskiej. W przypadku zawarcia umowy majątkowej po ślubie, należy liczyć się  z tym, że koszt sporządzenia takiego aktu zależy od wartości majątku wspólnego i może on wahać się od kwoty 100 do nawet 10 000 zł.

Intercyza a dziedziczenie

Warto wiedzieć, że intercyza nie ma wpływu na dziedziczenie ustawowe. Niezależnie od treści umowy majątkowej, małżonkowie dziedziczą po sobie na zasadach ogólnych. W sytuacji, gdy podstawą spadkobrania jest testament, treść intercyzy także nie ma wpływu na uprawnienia małżonka w zakresie dziedziczenia. Jeśli został on pominięty w treści testamentu, wciąż przysługuje mu uprawnienie do dochodzenia zachowku.

Intercyza a długi

Jak wyżej wskazano, przy ustroju rozdzielności majątkowej, małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego. Na wprowadzenie tego ustroju najczęściej decydują się osoby prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące zawód obarczony odpowiedzialnością finansową, by zabezpieczyć interesy majątkowe drugiego małżonka w razie powstania zadłużenia. Gdy dojdzie do sytuacji, w której małżonek będzie miał długi, drugi małżonek nie musi obawiać się o utratę swojego majątku, albowiem wierzyciele w takim przypadku nie mogą zaspokoić się z jego majątku osobistego. Przy czym, należy mieć na uwadze, że umowa majątkowa małżeńska jest skuteczna wobec wierzyciela, gdy ten zostanie o poinformowany o jej rodzaju przed powstaniem wierzytelności. Jeśli małżonek będzie zaciągnie zobowiązanie i nie poinformuje wierzyciela o tym, że w małżeństwie panuje ustrój rozdzielności majątkowej, ten będzie mógł żądać zaspokojenia także z majątku drugiego małżonka. Warto również wiedzieć, że intercyza nie uchroni drugiego małżonka przed długami, jeśli powstały one po ślubie, a przed zawarciem umowy rozdzielności majątkowej.

Intercyza a rozwód

Jeśli małżonkowie już na początku zdecydowali się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej, po rozwodzie nie stają oni przed koniecznością przeprowadzenia postępowania o podział majątku wspólnego, który niekiedy trwa nawet latami. W konsekwencji strony nie narażają się na konflikt na tym tle, albowiem każdy z nich ma odrębny majątek. Jeśli małżonkowie wprowadzili ustrój rozdzielności majątkowej po zawarciu małżeństwa, podział majątku wspólnego będzie dotyczyć tylko składników nabytych do dnia wejścia umowy w życie, co również ułatwi małżonkom porozumienie w tym zakresie. W przypadku rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, po rozwodzie małżonek którego dorobek jest mniejszy, może żądać od drugiego małżonka jego wyrównania poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa. Z kolei w pozostałych przypadkach po rozwodzie małżonkowie będą musieli dokonać podziału majątku wspólnego.

Intercyza: wady i zalety

Wprowadzenie rozdzielności majątkowej nie musi oznaczać braku zaufania do partnera. Wspomniany ustrój pozwala bowiem zabezpieczyć interesy majątkowe obu stron i zapobiega konfliktom w ramach postępowania o podział majątku wspólnego, które może trwać nawet kilka lat. Z drugiej strony należy liczyć się z tym, że w takim przypadku małżonkowie nie będą mogli się wspólnie zadłużać – ponadto, zdolność każdego z nich będzie liczona, co może wiązać się z koniecznością znalezienia poręczyciela przy zaciąganiu kredytu. Ustrój rozdzielności majątkowej uniemożliwia również małżonkom wspólne rozliczanie podatku dochodowego.